Resimli nasihatnâmeler: Ali Çelebi`nin Hümâyûnnâmesi

Abstract

Hümâyûnnâme 16.yüzyılda yaşamış şair, hattat ve müderris Ali Çelebi'nin (ö.1550?), Hüseyin Vâiz-i Kâşifî'nin (ö.1505) Envâr-ı Süheylîsine dayanarak Farsça'dan Türkçe'ye tercüme ettiği bir nasihat kitabıdır. Çalışmasını 1543 yılında tamamlayarak Kanuni Sultan Süleyman'a sunan Ali Çelebi'nin Hümâyûnnâmesinin günümüze ulaşabilen resimli dört kopyası mevcuttur. Bunlardan en erken tarihli olanı 974 senesi Şevval ayının başında/1 Nisan 1567'de hattat Muhammed b. Muhsin Burhan tarafından Kahire'de defterdar Mustafa Paşa (ö.1582'den önce) için hazırlanmıştır. Yazma otuz minyatür ile görselleştirilmiştir (İTSMK H.359). Hümâyûnnâme'nin Zilhicce 997/Ekim-Kasım 1589 tarihli ve ön kaydına göre Mekke Kadısı Muhammed Emîn b. Veliyyüddîn'in (ö.1768) mülkü olan bir diğer nüshası yüz altmış beş minyatür ile en zengin resim programına sahiptir (LBL Add. 15153). Eserin tarihsiz ve seksen yedi minyatür ile bezenmiş bir diğer nüshası zengin bir resim programına sahip ikinci örnektir (İTSMK R.843). Dervîş Muhammed Ahlakî tarafından 1013 senesi Cemazîü'l-evvel başları/1-10 Eylül 1604'de istinsah edilen bir diğer nüsha ise on minyatür ile görsel dile dönüştürülmüştür (İTSMK H.357). Ayrıca Boston Museum of Fine Arts'da bir Hümâyûnnâme nüshasına ait olduğu ileri sürülen dağınık yapraklar halinde beş resim yer alır (BMFA No.14.554-14.558).

Hümâyûnnâme is a masterpiece of Ali Chelebi (d. 1550?) who was a 16th century scholar and calligrapher. This masterpiece was held on the basis of the translation of Hüseyin Vâiz-i Kâşifî?s (d.1505) Persian nasihatnâme, Envâr-ı Süheylî, into Turkish by Ali Chelebi. He accomplished Hümâyûnnâme and devoted it to Sultan Suleyman I in 1543. Contemporarily there four illustrated copies of Hümâyûnnâme exist. The earliest one among them is dated to April 1, 1567 (974 Şevval AH.) and was produced for Mustafa Pasha, the treasurer of Cairo (d. before 1582) by calligrapher Muhammed b. Muhsin Burhan and was illustrated with 30 miniatures (İTSMK H.359). Another copy of Hümâyûnnâme dated to October-November 1589 (Zilhicce 997 AH.), which appears to be the property of Muhammed Emîn b. Veliyyüddîn (d. 1768) the Kadi of Mecca according to the record in the book, with 165 miniatures has the richest illustration programme (LBL Add. 15153). Another dateless copy of Hümâyûnnâme which contains 87 miniatures also has a rich illustration programme (İTSMK R.843). A third copy of Hümâyûnnâme which was accomplished by Dervîş Muhammed Ahlakî in September 1-10, 1604 (Cemazîü?l-evvel 1013 AH.) contains 10 miniatures (İTSMK H.357). Lastly there are 5 fragmented illustrations that claimed to be the parts of another Hümâyûnnâme in Boston Museum of Fine Arts (BMFA No.14.554-14.558).