Hurufât defterlerine göre Kosova vilâyeti: XVIII. yüzyılın ikinci yarısı

Abstract

Kosova günümüzde Balkanların, bağımsızlığını ilan etmiş ve bağımsızlığı çoğu ülke tarafından kabul edilmiş olan en yeni devleti konumundadır. Ancak günümüzdeki coğrafyası XVIII. yy. Osmanlı dönemindeki coğrafyasından epeyce bir küçüktür. Çalışmamız, XVIII. yy.'da Kosova Vilâyetinin coğrafyası temel alınarak yapılmıştır. Bu dönemde Kosova Vilâyetinde bulunan kazâlardan onbir adedinin Hurufât Defterlerindeki kayıtları tespit edilmiştir. Toplamda 61 defterden oluşan Rumeli Hurufât Defterlerindeki, Kosova Vilayeti ile ilgili kaydı tutulmuş olan 312 varak okunarak transkript edilmiş, ardından da günümüz kaynaklarından yararlanılarak bulunan bu yapılar hakkında bilgiler verilmiştir.Osmanlı Devleti, Kosova Vilâyetinde bulunan şehirlerde kentleşmeye dair birçok yenilik yapmıştır. Bölgede yerleşik hayatın sağlanması, Türkleşip-İslamlaşması ve şenlendirilmesi için çeşitli kurumlar inşa etmiştir. Bunlar; câmi, mescit, namazgâh, mektep, medrese, tekke, zaviye, türbe, hamam, çeşme vb. kurumlardır. İncelenen dönem itibariyle (1144-1250) / (1731-1835) yılları arasında Hurufât Defterlerinde tutulan kayıtlardan elde edilen bilgiler ışığında câmi, mescit, namazgâh, mektep, medrese vb. yapılara yapılan atamalar gözden geçirilmiştir. Yapılan çalışmamızın sonucunda günümüzde mevcut olmayan ve kaynaklarda dahi yer almayan bazı yapılar tespit edilmiştir.Anahtar Kelimeler: Kosova Vilâyeti, Hurufât Defterleri, Rumeli Hurufât Defterleri, Balkanlar.

Kosovo in the Balkans, today, is in a position of the newest independent country whose independence has been accepted by many countries. However, its territory today is much smaller than its territory during the Ottoman Empire regime in 18th century. This study is based on the territory of Kosovo province in 18th century. The records of 11 districts of Kosovo province at that time are found in the Hurufât Registers. 312 leaves about Kosovo province in the Hurufât Registers which consist of 61 books are transcribed. The study contains information about revealed constructions, obtained from the books along with the contemporary sources.The Ottoman Empire made many innovations for urbanization in the cities of Kosovo province. Also the Empire built many constructions in order to achieve permanent settlement, islamification and to Turkify the region. These constructions include mosques, masjids, namazgahs, schools, madrasahs, dervish lodges, small dervish lodges, shrines, Turkish baths, fountains, etc. With the help of the records of the years (1144-1250) / (1731-1835) in Hurufât Registers, appointments to these institutions are analyzed. The results of the study reveal some constructions which no longer exist and are not mentioned even in the sources.Keywords: Kosovo Province, Hurufât Registers, Rumeli Hurufât Registers, Balkans.