11 Eylül sonrası Afganistan`da basın özgürlüğü: Kabil`de medya çalışanları ile görgül bir araştırma

Abstract

19. Yüzyılda dünyadaki fikir akımlarından farklı yollarla etkilenen Afganistan?da bu dönemlerden itibaren bir takım fikir hareketleri ortya çıkmaya başlamıştır. Bu fikir hareketlerine paralel olarak ilk defa bu dönemlerde basın alanında bir takım gelişmeler yaşanmaya başlanmıştır. Afganistan basınının gelişmesinde Osmanlı topraklarında yetişen Seyyid Cemalüddin Afgani ve Mahmut Tarzi gibi kişiler büyük rol oynamıştır. Bunlar Afganistan basınının mimarı olarak bilinmektedir.1919?dan itibaren Afganistan basınının tarihi gelişmesine bakıldığında, bu ülkedeki siyasal sistemin basın veya basın özgürlüğüne karşı tutumlarına paralel olarak sürekli iniş ve çıkışlar yaşandığı görülmektedir. Bazen basın özgürlüğünü serbestleşmesi ile basın faaliyetleri ciddi bir gelişme kaydedilirken, bazen de siyasal sistemin baskıcı tutumu kapsamında basın faaliyetlerinin tamamen kısıtlandığı görülmektedir.Son dönemlerde yaşadığı sorunlarla gündemde olan Afganistan?da basın ve basın özgürlüğü bir takım otoriter rejimlerin yoğun baskısı ile ciddi sekteye uğramıştır. Fakat ülkede cereyan eden savaş şartlarında bir birine düşman olan gruplar kendi propagandalarını daha etkili bir biçimde yapmak üzere basını kullanmışlardır. Bu da ülkede bir birine karşı acımasızca rekabet eden basın faaliyetlerinin çoğalmasına sebep olmuştur. Bu dönemlerde Afganistan?da basın faaliyeti her hangi bir yasal düzenlemeye bağlı olmadığı gibi, herhangi bir denetim mekanizması tarafından da denetlenmemekteydi. Bu yüzden bu dönemlerdeki basında bir ?medya anarşisi? yaşandığını söylemek mümkündür.Taliban rejiminin yıkılmasından sonra kurulan yeni siyasal sistemde Afganistan basınında daha önce hiç görülmemiş gelişmelerin yaşandığı bilinmektedir. Bu kapsamda düzenlenen basın yasası ile basın özgürlüğü alanında da ciddi gelişmeler yaşanmıştır. Daha önce tek kanaldan ibaret olan devlet televizyonu ve radyosu dışında Afganistan medyası adeta sırf yazılı medyadan ibaretti. Taliban rejiminin yıkılmasından sonra düzenlenen yeni basın yasası kapsamında, sayısız özel gazete ve dergilerin yanında sayısız özel radyo ve özel televizyon yayın hayatına başlamıştır. Ayrıca bu dönemlerde Afganistan televizyonları uydu aracı ile de yayın yapmaya başlamış ve modern teknolojik araçlardan yararlanmaya başlamışlardır. Öte yandan bu dönemlerde sayısız web sayfaları da faaliyet etmeye başlamıştır. Tüm bu faaliyetleri gerekli bir yasal düzenleme kapsamına alınması için basın yasası da çıkartılmıştır. Tüm bu gelişmelerin Afganistan?ın kültürel hayatına etkileri dikkate alınırsa, ülkenin geleceği açısından önemi bir kez daha ortaya çıkacaktır.

In Afghanistan, who got affected in different ways from the schools of thought prevailing in the world during the 19th century, several schools of thought started to appear as of that period. There was a set of developments in the press for the first time during this period in parallel with the emergence of such schools of thought. People such as Seyyed Jamaluddin Afghani and Mahmud Tarzi who were raised in Ottoman territories played big roles in this development. These people are considered as the architects of Afghani press. Considering the historical development of Afghani press since 1919, it appears that there were rises and falls all the time in parallel with the attitudes of the political system of Afghanistan toward the press and freedom of press. Whereas, there were substantial developments in the press activities with the liberation of the press from time to time, it seems that press activities were completely limited under the oppressive approach of the political system. In Afghanistan, remaining on the agenda today due to the issues experienced at home lately, the press and freedom of press are interrupted by the heavy oppression of a couple of authoritarian regimes. However, different groups who became hostile towards each other under conditions of combat taking place in the country used the press in order to make their propaganda in a more effective way. As a consequence, this resulted in an increase in the activities of the press members who entered into relentless rivalry with each other. During this period, while the press activities in Afghanistan were not subject to any legal regulations, it was also not inspected by any audit mechanism. Therefore, it is possible to say that there was?press anarchy? in the press during this period. It is known that there were unique developments in Afghani press in the newly founded political system after the overturn of Taliban regime. There were important developments in freedom of press owing to the press law organized within this frame. Previously, it was as if the Afghani press were only in written except for the state television and radio consisting of a single channel. Within the frame of the new press law prepared after the overturn of Taliban regime, countless private-owned newspapers and journals along with countless private-owned radio and television channels started broadcasting. In addition, the Afghani channels started satellite broadcasting and benefiting from modern technological tools in these periods. Moreover, countless web pages were opened in these periods. The press law was issued in order to regulate all these activities. These developments shall once again reveal their importance in terms of the future of the country considering their effects on the cultural life of Afghanistan.