Mardin ve çevresinde yaşayan kıyametle ilgili anlatmalar

Abstract

Kıyamet kelimesi `ayağa kalkmak` anlamında kullanılmakta iken kutsal kitaplarda kıyamet insanlığın sonunun gelmesiyle birlikte tüm ölülerin ayağa kalkma anı ve mahşer meydanı ile ilişkilendirilmiştir. Nitekim Kur'an-ı Kerim'de dünyanın sonu anlamında `es-sâ'a` yani `o an`, `büyük gün` anlamlarına gelebilecek kelimeler kullanılmıştır. Mardin ve çevresine ait kıyametle ilgili anlatmalardan yola çıkılarak yapılan bu tezde kıyamet inancının derlemelere göre içeriği, işlevi; Mardin'in çok kültürlü bir yer olması sebebiyle kültürlerarası geçişkenliği, ortak unsurlar ve kıyamet alametleri üzerinde durulmuştur. Yine üzerinde çalıştığımız derlemeler, sözlü kompozisyon teorisi ve icra teorisi; ölümden sonra diriliş, zaman-mekan, Cennet-Cehennem inançları bağlamlarında da değerlendirilmiştir. Söz konusu bölümlerde Mardin'in yüzyıllardır farklı medeniyetlere ev sahipliği yapmasından kaynaklanan dini inançlarda ortaklıklar ve geçişkenlikler tespit edilmesi de çalışmamızın en önemli kısımları arasında yer almaktadır. Bu geçişmenin yönü ise tarihi İslamiyet'ten daha eskilere dayanan Hristiyanlık ve diğer inançlardan Müslüman kesime doğru olduğu sonucuna varılmıştır. Ayrıca Mardin'de yaşayan kıyamet konulu anlatmaların arasözler, hikâyeler, fıkralar, şiirler, atasözleri ve deyimler açısından oldukça zengin olduğu, anlaşılmaktadır.

The term `doomsday` literally means to `rise to one's feet` and in holy books, it is usually associated with the resurrection of all the dead and Armageddon. Qur'an also uses terms like ` es-sâ'a` ( the big day), which means `the moment`, `the day which is coming certain` to refer the doomsday. This thesis is based on compilatins doomsday narrations in Mardin and its surrounding area and we deal with the doomsday's narrations concerning their content and function. Cultural transivity of beliefs, common elements of different doomsday narrations in different beliefs and doomsday symbols of each different region in Mardin is another focal point of the thesis since Mardin is a multicultural place. Doomsday compilations are viewed according to oral composition theory, executive theory in the contexts of after dead, time-space, and Paradise-Hell. It is quite remarkable to have the oppotunity to mention common beliefs as well as transivities in doomsday narrations comming from a diverse source of civilizations as Mardin has been the host of many civilizations for many centuries. We establish the osmosis goes through from the Cristianity and the other beliefs -based on the history older than İslam- to Islamic narrations of the doomsday. Additonally, it is observed that doomsday narrations constitutes a fairly rich source of the extra words, stories, anecdots, poets, proverbs and terms, which still live in the city of Mardin and its surroundings.