Üniversite öğrencilerinin ayrışma-bireyleşme sürecinin öz belirleme kuramı çerçevesinde incelenmesi

Abstract

Bu araştırmanın amacı, beliren yetişkinlikteki ayrışma-bireyleşme süreci ile temel psikolojik ihtiyaç doyumu arasındaki ilişkiyi incelemek ve bu iki konunun yaşam doyumu, depresyon ve benlik saygısı üzerindeki etkisini belirlemeye çalışmaktır.Öz belirleme kuramı; davranışların dış etkenlerden çok, bireyin kendi kararlarıyla belirlenmesi ve kararlarını kendi başına verebilmesi olarak tanımlanmaktadır. Bu kuram çerçevesinde insanların davranışları incelenirken temel biyolojik ihtiyaçlarından daha çok temel psikolojik ihtiyaçları üzerinde durulmuş ve bu temel psikolojik ihtiyaçlar üç başlıkta toplanmıştır: 1) Özerklik, 2) Yetkinlik ve 3) İlişkisellik. Söz konusu ihtiyaçların doyuma ulaşmasında pek çok faktörün etkisi olduğu bilinmektedir. Yapılan araştırma kapsamında bu faktörlerden biri olarak ele alınan ayrışma-bireyleşme süreci, ebeveyn-beliren yetişkin arasındaki ilişki temelinde ele alınmış ve temel psikolojik ihtiyaç doyumu ile ilişkisi araştırılmıştır.Bu araştırmaya, Ege Üniversitesi'nde sosyal bilimler alanında öğrenim gören ve yaşları 18-26 arasında değişen 366'sı kadın (%69), 161'i erkek (%31) toplam 527 katılımcı katılmıştır. Araştırma kapsamında `İhtiyaç Doyumu Ölçeği`, `Beliren Yetişkinlikte Bireyleşme (ITEA-S) Ölçeği`, `Yaşam Doyumu Ölçeği`, `CES Depresyon Ölçeği` ve `Benlik Saygısı Ölçeği` kullanılmıştır.Araştırma sonucunda elde edilen bulgularda temel psikolojik ihtiyaç doyumunun, demografik değişkenlerden cinsiyet, sınıf düzeyi, sosyoekonomik durum, romantik ilişki durumu ve psikolojik rahatsızsızlık durumuna göre farklılaştığı, bireyleşme alt boyutlarının ise ebeveynin cinsiyeti, katılımcının cinsiyeti, yaş, sosyoekonomik durum ve babanın eğitim durumuna göre farklılaştığı görülmektedir. Bunun yanında temel psikolojik ihtiyaç doyumunun ve bireyleşme alt boyutlarının yaşam doyumu, depresyon ve benlik saygısını çeşitli düzeylerde yordadığı bulunmuştur. Son olarak bireyleşme alt boyutlarının, temel psikolojik ihtiyaçlardan özerklik ihtiyacını %20, yetkinlik ihtiyacını %17, ilişkisellik ihtiyacını %12 ve toplam ihtiyaç doyumunu ise %22 oranında yordadığı görülmüştür.Elde edilen bulgular beliren yetişkinlikte bireyleşme ve temel psikolojik ihtiyaç doyumu arasındaki ilişkilerin daha kapsamlı ve boylamsal araştırmalar ile açıklanması gerektiğini göstermektedir. Gelecek araştırmalarda beliren yetişkinlik dönemindeki bireyleşme durumunun farklı örneklem grupları ile çalışılmasının daha zengin bulgular sunacağı düşünülmektedir.

This study was conducted in order to examine the effects of individuation-separation process, within the framework of self-determination theory, on psychological functioning of Turkish emerging adulthoods.Self-determination theory is defined as the ability of making one's own decisions to determine oneself rather than making decisions on dependent external factors. According to self-determination theory, basic psychological needs are more important than biological needs. Basic psychological needs are explained by three dimensions: 1) Autonomy, 2) Competence and 3) Relatedness. It is known that many factors influence the satisfaction of the basic psychological needs. Within the scope of this research, it has been tried to determine these effective factors regarding the relations between the separation-individuation process and need satisfaction.The sample of the study consisted of 527 students (366 females and 161 males) between the ages of 18 and 26. In the study, basic psychological need satisfaction of the students was evaluated through `Needs Satisfaction Scale`, their levels of individuation were evaluated through `Individuation Test for Emerging Adults – Short Form (ITEA-S)`, their life satisfaction was evaluated through `Life Satisfaction Scale`, their perceived social support was evaluated through `Multidimensional Scale of Perceived Social Support Scale`, their levels of depression were evaluated through `CES-Depression Scale`, and their self-esteem was evaluated through `Self Esteem Scale`.The findings of the research showed that the basic psychological needs satisfaction differs according to the demographic variables such as gender, class level, socioeconomic status, romantic relationship status and psychological disorders and the individuation sub-dimensions differ according to gender of parents, gender of participant, age, socioeconomic status and educational status of father seen. In addition, basic psychological needs satisfaction and individuation sub-dimensions were found to positively predict life satisfaction, perceived social support, depression and self-esteem at various levels. Lastly, it has been observed that proportions of explained variance by the individuation sub-dimensions in regression analyses to need for autonomy, need for competence, need for relatedness, and total need satisfaction are 20%, 17%, 12% and 22%, respectively.Findings show that the relationship between individuation and basic psychological need satisfaction in emerging adulthood needs to be explained by more comprehensive and longitudinal investigations. It is suggested that future studies should work with different samples to examine individuation during emerging adulthood which would provide enriched findings.