21. yüzyıl Türkiyesi`nde tarikat hayatı ve tasavvuf anlayışı: Rifai Şeyhi Kenan Rifai`nin günümüzdeki takipçilerinin sanatsal, kültürel ve siyasi faaliyet ve tavırları

Abstract

Bu çalışma, geleneksel tasavvuf kültürü içinde önemli bir tarikat olan Rifailiğin bir kolu olarak, 1867-1950 yılları arasında yaşamış bir mutasavvıf olan Kenan Rifai'nin ismi ve manevi şahsiyeti altında ortaya çıkan ve günümüzde de varlığını sürdüren bir topluluk üzerine yapılmış sosyal antropolojik bir incelemedir. `Kenan Rifai ihvanı` olarak bilinen bu topluluk üzerine yaptığım bu çalışmanın amacı, Kenan Rifai ihvanı'nın yaşadığımız çağı ve sosyal, kültürel, ekonomik ve siyasi şartları nasıl algıladığını ve bu şartlar içinde kendini nasıl konumlandırdığını ve ifade ettiğini göstermektir. Genelde din ve özelde İslam'a olan ilginin hem dünyada hem Türkiye'de artması, bu çalışmayı yapmada benim için itici bir güç olmuştur. `Din`, `mistisizm`, `sufizm`, `İslam`, `tasavvuf`, `manevi hayat` gibi kavramların gündemi işgal etmektedir. Kenan Rifai ihvanı'nın, yüzünü Batı'ya dönmüş ve sekülerleşme sürecini yaşayan bir toplum yapısı içinde, bu yapının oluşum, gelişim ve hatta dönüşüm sürecindeki yeri ve rolü bu çalışmanın ayrıntılarını oluşturmaktadır. İhvan'ın toplumla ilişkisi; kendisi ile benzer diğer yapılarla ilişkisi; ve kendi içi yapısındaki ilişkiler ağı bu ayrıntıların köşe başlarıdır.Bu çalışmanın temeli, Kenan Rifai ihvanı üzerine yaptığım alan çalışmasıdır. Bu çalışma katılımcı gözlem ve derinlemesine mülakatların yanısıra birçok yazılı, basılı ve görsel malzemeden, ve sosyal medya ortamlarından ve kendi tespit ettiğim görüntülerden çıkardığım nitel ve nicel bilgilerin derlenmesiyle oluşmuştur. Kenan Rifai ismi altında oluşan ve varlığını devam ettiren İhvan'ın kendini ifade etme şekilleri ritüeller ve kurumlar üzerinden iki başlık altında ele alınmaktadır. Bunların öncesinde verdiğim tarihsel ve kavramsal çerçeve ile bu anlatımda oluşabilecek boşlukları gidermeyi amaçladım. Bunlarla birlikte düşünüldüğünde, Kenan Rifai ihvan'ın toplumun sosyal, kültürel, sanatsal, siyasal yapısına; diğer geleneksel tarikatların devamı olan veya bu geleneklerden beslenen kendi benzeri gruplara ve kendi içyapısına bakışının daha empatik bir şekilde anlaşılabileceğine inanıyorum. Kullandığım görsel malzemeler ile desteklemeye ve renklendirmeye çalıştığım içerik, bu çalışmanın amacına ve bilgilendiriciğine hizmet eden bir nitelik taşıması çalışmanın ilgi çekici bir özelliğidir.Bu çalışma, geleneksel tasavvuf kültürü içinde önemli bir tarikat olan Rifailiğin bir kolu olarak, 1867-1950 yılları arasında yaşamış bir mutasavvıf olan Kenan Rifai'nin ismi ve manevi şahsiyeti altında ortaya çıkan ve günümüzde de varlığını sürdüren bir topluluk üzerine yapılmış sosyal antropolojik bir incelemedir. `Kenan Rifai ihvanı` olarak bilinen bu topluluk üzerine yaptığım bu çalışmanın amacı, Kenan Rifai ihvanı'nın yaşadığımız çağı ve sosyal, kültürel, ekonomik ve siyasi şartları nasıl algıladığını ve bu şartlar içinde kendini nasıl konumlandırdığını ve ifade ettiğini göstermektir. Genelde din ve özelde İslam'a olan ilginin hem dünyada hem Türkiye'de artması, bu çalışmayı yapmada benim için itici bir güç olmuştur. `Din`, `mistisizm`, `sufizm`, `İslam`, `tasavvuf`, `manevi hayat` gibi kavramların gündemi işgal etmektedir. Kenan Rifai ihvanı'nın, yüzünü Batı'ya dönmüş ve sekülerleşme sürecini yaşayan bir toplum yapısı içinde, bu yapının oluşum, gelişim ve hatta dönüşüm sürecindeki yeri ve rolü bu çalışmanın ayrıntılarını oluşturmaktadır. İhvan'ın toplumla ilişkisi; kendisi ile benzer diğer yapılarla ilişkisi; ve kendi içi yapısındaki ilişkiler ağı bu ayrıntıların köşe başlarıdır.Bu çalışmanın temeli, Kenan Rifai ihvanı üzerine yaptığım alan çalışmasıdır. Bu çalışma katılımcı gözlem ve derinlemesine mülakatların yanısıra birçok yazılı, basılı ve görsel malzemeden, ve sosyal medya ortamlarından ve kendi tespit ettiğim görüntülerden çıkardığım nitel ve nicel bilgilerin derlenmesiyle oluşmuştur. Kenan Rifai ismi altında oluşan ve varlığını devam ettiren İhvan'ın kendini ifade etme şekilleri ritüeller ve kurumlar üzerinden iki başlık altında ele alınmaktadır. Bunların öncesinde verdiğim tarihsel ve kavramsal çerçeve ile bu anlatımda oluşabilecek boşlukları gidermeyi amaçladım. Bunlarla birlikte düşünüldüğünde, Kenan Rifai ihvan'ın toplumun sosyal, kültürel, sanatsal, siyasal yapısına; diğer geleneksel tarikatların devamı olan veya bu geleneklerden beslenen kendi benzeri gruplara ve kendi içyapısına bakışının daha empatik bir şekilde anlaşılabileceğine inanıyorum. Kullandığım görsel malzemeler ile desteklemeye ve renklendirmeye çalıştığım içerik, bu çalışmanın amacına ve bilgilendiriciğine hizmet eden bir nitelik taşıması çalışmanın ilgi çekici bir özelliğidir.

This thesis is a social anthropological research on a social group that the members of this social group are the followers of Kenan Rifai who lived between 1867-1950 and who were the leader of a sufi lodge that belongs to Rifai order which has significance in Sufism in the history of Islam. This social group is known as `Kenan Rifai ihvanı` (Kenan Rifai Brother hood) and the members call themselves shortly as `İhvan`. The purpose of this thesis is to show how the members of `Kenan Rifai İhvanı` comprehend and live the conditions of present time and social, cultural, economic and political aspects of this age, and how they position themselves into these aspects.The interest on religion and Islam is getting bigger both in the world and in Turkey. This fact is the main power behind the purpose of this thesis. The concepts such as `religion`, `mistisizm`, `Sufism`, `Islam`, `spiritual life` are always in the agenda in social life and media. `Kenan Rifai İhvanı` is nourished from a tradition that has a history of more than 900 years. It has survived in a social structure that experienced transformation in last quarter of nineteenth century and in the first quarter of the last century. In the process of this transformation `Kenan Rifai İhvanı` has experienced the same aspects together with Turkish society. The details in the way `Kenan Rifai İhvanı` live are a kind of compact form of changes in Turkey. The relationship of `Kenan Rifai İhvanı` with the community in which it exists and survives; its relationship with the similar groups, and the relationships within inner dynamics of the group are the milestones of this thesis. This foundation of this thesis is based on the field work on `Kenan Rifai İhvanı`. This text is formed through the information from not only from participant observations and in-depth interviews but also from many audio-visual materials and social media. `Kenan Rifai İhvanı` expresses itself through rituals and organizations that have been founded by its members. These rituals and organizations are the two main pillars of this thesis.