Ege Üniversitesi Güneş Enerjisi Enstitüsü tarafından geliştirilen serada muz yetiştirilmesinde hava sıcaklıklarının optimizasyonunun araştırılması

Abstract

EGE ÜNİVERSİTESİ^ GÜNEŞ ENERJİSİ ENSTİTÜ «SÜ TARAFINDAN GELİŞTİRİLEN SERADA MUZ YETİŞTİRİLMESİNDE HAVA SICAKLIKLARININ OPTİMİZASYONUNUN ARAŞTIRILMASI ÖZET Muz bitkisi tropik iklim bitkisidir. Suptropik iklimlerdeki mikro- klimalarda da yetiştiriciliği yapılabilmektedir. Ülkemizde Alanya, Gazipaşa, Anamur ve çevresinde Toros dağlarının Kuzey rüzgarlarını engellediği yerlerde yetiştirilebilmektedir. Buna karşın herzaman soğuktan zarar görme riski vardır. İklim koşullarının uygun olmadığı yıllarda muz plantasyonları büyük ölçüde zarar görmektedir. Muz bitkisi 2 °C de donmakta, 5 °C de üşümektedir. -1 °C nin al tındaki sıcaklıklar toprak üstü organlarını öldürür. Sera içi hava sıcak lığının hiç bir zaman 5 °C nin altına düşmemesi gerekir. Gece - gündüz, yaz - kış sıcaklık farklarının az olduğu yerlerde yetişir. Fizyolojik olarak aktif olması için hava sıcaklığının 12 °C olmasını ister. Bornova meteroloji istasyonundan alınan değerlere göre açık ta muz yetiştiriciliği yapmak riskli olur. İklim koşullarının açıkta muz yetiştirmeye uygun olmadığı kültür bitkilerinin yetiştirilmesini olanaklı kılan yapı, sera' dır. Seralardaki bitkilerin ısı gereksinimleri doğal yada yapay kaynaklardan karşılanır. Doğal kaynaklar açısından en etkin ve yaygın olanı tartışmasız güneştir. Yapay kaynaklar daima doğal kaynak güneşe ek olarak kullanılır. Klasik seralarda ısıtma harcamalarının normal üretim harcamaları içindeki payı % 60 gibi yüksek bir düzeydedir. Klasik tip seralar bitki için gerekli olan ısıyı güneşten sağlamak amacı düşünülerek dizayn edilmemiştir. Bu nedenle ekonomik değildir ve ısı kayıpları çoktur. Güneş ısısı ile ısıtılan seralarda iki ana prensip vardır. Bunlar dan birincisi güneş enerjisinin toplanması, ikincisi ise toplanan enerji nin depolanması ve korunmasıdır. Güneş enerjisi ile ısıtılan seralar üzerine yapılan çalışmalar bu iki ana prensip üzerine yoğunlaşmaktadır.1988 yılında muz bitkisi Ege Üniversitesi Araştırma Fonunca des teklenen 08 no'lu proje ile geliştirilen serada denemeye alınmıştır. Sera 6,6 m yükseklikte, 16.75 m uzunlukta, 6 m genişliğindedir. Güneşten fazla yararlanmayı sağlamak için doğu-batı yönünden inşa edilmiştir. Çatı eğitimi 38° dir. Bunun nedeni güneş ışınlarının seraya dik olarak girmesini sağlamaktır. Kuzey duvarı tuğla ile örülmüş ve styrapor ile içten yalıtılmıştır. Böylece büyük ısı kayıplarına neden olan poyraz ve karayel adlı kuzey rüzgârlarından korunmuştur. Güneş serasında örtü meteryali olarak Paşabahçe Cam Fabrikasında imal edilen 3 mm kalınlığında sera camı kullanılmıştır. Denemede kullanılan muz fidanları Tarım Bakanlığı Alata-Bahçe kültürleri Enstitüsü'nden sağlanmıştır. Çeşidinin adı Ekstra Dwart Cawendish'tir. Dwarf Cawendish çeşidi oldukça geniş şartlarda ürün verir. Serin iklim lere diğer klonlardan daha iyi uyum sağlar. Türkiye dahil tüm suptropik iklimlerde muz üretiminde bu klon seçilir. Dwarf Cawendish klonu kısa boyludur. Bu özelliği sera içinde yetiştirilmesinde avantajdır. Yapılan denemede sera içi hava sıcaklığı tehlike sınırı olan 5 °C ye geldiğinde ek ısıtma yapılmıştır. Bunun için 240 Lt. gaz yağı kullanılmıştır. Yapılan ısıtma muz bitkisinin fizyolojik olarak aktif olmasında yeterli olamamıştır. Bitkinin fizyolojik olarak aktif olması için ne kadar enerji gerektiği bu çalışma ile hesaplanmıştır. Ve enerjiyi sağlamak için ne kadar gerektiği belirlenmiştir. 1988 yılında 12 ay boyunca six termometresi ve termograf ile sera içi hava sıcaklığı ölçülmüştür. Muz bitkisinin gelişme ve meyve yapma zamanı boyu 1.5 m ile 2 m arasında değişmektedir. Sera içi hava sıcaklığı toprak yüzeyinden 2 m yükseklik teki hava siperi içinde ölçülmüştür.Yıl içinde hangi gün ve hangi saatlerde 12 °C nin altında olduğu belirlendi. Bu saatler için toplam ısı kaybı bulundu. Toplam ısı kaybı sera tabanından, sera, kuzey duvarından ve sera örtü yüzeyinden kaybolan ısının toplamıdır. 1988 vegetasyon yılında toplam 3.323.023,9 kcal enerjiye daha gereksinim vardır. Bu enerjiyi elde edebilmemiz için aylara göre nekadar yakıt gerekli olduğu aşağıdaki tabloda belirtilmiştir. AYLAR YAKILMASI GEREKLİ YAKITLAR1988 yılında 240 Lt. gaz yağı yakarak muz verimi bitki başına 16.5-21 kg arasında sağlanmıştır. Dünya ortalamasında verim bitki başına 15-35 kg. 'dır. Sera içi hava sıcaklığını artırmak için harcadığımız 240 Lt gaz yağına ek olarak 113.8 kg fuel oil ve 387.7 kg odun veya 505.6 kg tezek veya tarım atığı yakılsaydı bitki fizyolojik olarak sürekli aktif durum da bulunabilecekti. Böylece optimum verim olan bitki başına 35 kg' a ula şılabilirdi.

RESEARCH OF OPTIMIZATION OF AIR TEMPERATURES FOR RAISING BANANA IE GREENHOUSE DEVELOPED BY EGE UNIVERSITY SUN-ENERGY INSTITUTE SUMMARY Banana(Musa paradisiaca), is a tropical climate plant. It can raised at microclimates-which are a part of subtropical di es, as well. In Turkey, it is raised at Alanya »Gazipaşa, Anamur, its surroundings where the Toros Mountains barrier the north ids. On the otherhand, it always carries the risk of being given 7tn to a great extent by the cold. At the years, during which 3 climate conditions are not suitable these plants are given rm. Banana plant freezes at 2 C and schivers at 5 C. Temperatures low -1 C kill the organs over the soil. Temperature within a eenhouse should never fall below 5 G. It is easily raised around the regions where night-day, mmer-winter temperature differences are small. A temperature 12 C is required by the banana plant in order to be physio- gically active. According to the value obtained from Bornova teorology Station, raising banana at open fields is a highly isky business. It is the greenhouse buildings that make it possible, if he the climate conditions are not suitable for the raising of ulture plants. In the greenhouse, the heat requirements of the lants are met with either natural or artificial resources.The un is the most effective and highly spreaded natural resource, rtificial resources are always utilized in addition to the ain natural resource, sun. For a classical greenhouse, heating xpenses make fo 60 of the total expenses which is quite a igh value. These are not designed with the aim of utilizing »m as the main resource. For that reason, they are not eco-The greenhouse heated with the sun light have two main principles; the first one is to collect the heat energy from the sin and the second one is to store and keep this energy at the same level.Studies over greenhouses working with sun-energy are localized on these two main principles. In 1988, banana plant was searched with the project no. 8, - which was supported by EGE UNIVERSITY RESEARCH FUND.The bana- 1 I nâ plant was raised at a greenhouse which was developed with the aid of this project. The dimensions of the greenhouse were 6.6m. (higbt) X l6.75m (length) X 6m(width).In order to provide more energy from sun, it was built with brick and insulated with styrapor from ins ide. By this way, the greenhouse was protected from northwest and northeast winds that lead to high heat loses. At the sun-geeenhouse, 3 mm- thick greenhouse-glass was utilized as covering material.This glass was produced at Paşabahçe Glass Plant. The banana saplings which were used during the research were obtained from Ministry of Agricul ture and Forest Alata-Garden cultures Institute. The name of the variety was ` Extra Dwarf cawendish`.It adopts to cool climates better than other clons.At all subtropical cli mates including Turkey, this clon is chosen for banana pro duction. Dwarf Cawendish clon is short. This characteristic is an advantage for greenhouse production. In this research, when the inner-temperature of the green house reached the dangerous limit of 5C, additionalThe greenhouse heated with the sun light have two main principles; the first one is to collect the heat energy from the sin and the second one is to store and keep this energy at the same level.Studies over greenhouses working with sun-energy are localized on these two main principles. In 1988, banana plant was searched with the project no. 8, - which was supported by EGE UNIVERSITY RESEARCH FUND.The bana- 1 I nâ plant was raised at a greenhouse which was developed with the aid of this project. The dimensions of the greenhouse were 6.6m. (higbt) X l6.75m (length) X 6m(width).In order to provide more energy from sun, it was built with brick and insulated with styrapor from ins ide. By this way, the greenhouse was protected from northwest and northeast winds that lead to high heat loses. At the sun-geeenhouse, 3 mm- thick greenhouse-glass was utilized as covering material.This glass was produced at Paşabahçe Glass Plant. The banana saplings which were used during the research were obtained from Ministry of Agricul ture and Forest Alata-Garden cultures Institute. The name of the variety was ` Extra Dwarf cawendish`.It adopts to cool climates better than other clons.At all subtropical cli mates including Turkey, this clon is chosen for banana pro duction. Dwarf Cawendish clon is short. This characteristic is an advantage for greenhouse production. In this research, when the inner-temperature of the green house reached the dangerous limit of 5C, additionalThe greenhouse heated with the sun light have two main principles; the first one is to collect the heat energy from the sin and the second one is to store and keep this energy at the same level.Studies over greenhouses working with sun-energy are localized on these two main principles. In 1988, banana plant was searched with the project no. 8, - which was supported by EGE UNIVERSITY RESEARCH FUND.The bana- 1 I nâ plant was raised at a greenhouse which was developed with the aid of this project. The dimensions of the greenhouse were 6.6m. (higbt) X l6.75m (length) X 6m(width).In order to provide more energy from sun, it was built with brick and insulated with styrapor from ins ide. By this way, the greenhouse was protected from northwest and northeast winds that lead to high heat loses. At the sun-geeenhouse, 3 mm- thick greenhouse-glass was utilized as covering material.This glass was produced at Paşabahçe Glass Plant. The banana saplings which were used during the research were obtained from Ministry of Agricul ture and Forest Alata-Garden cultures Institute. The name of the variety was ` Extra Dwarf cawendish`.It adopts to cool climates better than other clons.At all subtropical cli mates including Turkey, this clon is chosen for banana pro duction. Dwarf Cawendish clon is short. This characteristic is an advantage for greenhouse production. In this research, when the inner-temperature of the green house reached the dangerous limit of 5C, additional