Osteoartrit tanısı ile diz protezi operasyonu olması planlanan hastaların kişisel deneyimleri ışığında hastalık algılarının değerlendirilmesi

Abstract

Problemin tanımı ve amacı: Osteoartrit (OA), bir kas-iskelet sistemi bozukluğudur ve yaşlanan nüfusla birlikte görülme sıklığı artan, yüksek morbidite ve mortalite riskine sahip kronik bir hastalıktır. Hastalık algısı, bireyin kendi hastalığı hakkındaki inanışlarıdır. Hastalığa hangi semptomların atfedildiğini, hastalık ile nasıl başa çıkıldığını ve hastalık hakkında neler öğrenildiğini bilmek sağlık davranışını ve sonucunu etkilemesi açsından önemlidir. Bu çalışma diz protezi operasyonu olması planlanan osteoartritli bireylerin hastalıkları ile ilgili yaşam deneyimlerinin ve hastalıklarını nasıl algıladıklarının değerlendirilmesi amacı ile yapılmıştır.Gereç ve Yöntem: Araştırma mix tip bir araştırmadır. Niteliksel ve tanımlayıcı tipte kesitsel olmak üzere iki tip araştırma yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini, T.C. Yeditepe Üniversitesi Hastanesi Ortopedi ve Travmatoloji Servisine osteoartrit tanısı ile diz protezi operasyonu olmak üzere yatışı yapılmış, araştırmaya alınma kriterlerine uyan, araştırmaya katılmayı yazılı ve sözlü olarak kabul eden hastalar arasından basit rastgele örnekleme yöntemi ile seçilen 50 hasta oluşturmuştur. Bu 50 hastadan 10 hasta ise bireysel derinlemesine görüşme grubunu oluşturmaktadır. Niteliksel verilerin analizinde tematik analiz yöntemi kullanılmıştır. Tanımlayıcı verilerin analizinde yüzdelik ve ortalama analiz yöntemi kullanılmıştır. Hastalık Algısı Ölçeği'nin sosyodemografik değişkenlerle ilişkili verileri yüzdelik, ortalama±standart sapma, Mann-Whitney U testi ve Kruskal Wallis testi (ikili karşılaştırmalarda Mann-Whitney U testi) kullanılarak analiz edilmiş; p<0,05 olan değerler anlamlı kabul edilmiştir. Bulgular: Osteoartrit tanısı ile diz protezi operasyonu olması planlanan hastalar ile yapılan bireysel derinlemesine görüşmeler sonucunda `Hastalık algısı`, `Hastalığın etkileri`, `Tedavi` ve `Hastalığın doğası` olmak üzere dört tema ve bu temalara ait alt temalar belirlenmiştir. OA'li hastalarla yapılan bu çalışmada hastaların yaş ortalamasının 69,84±7,15 yıl ve %92'sinin kadın olduğu tespit edilmiştir. Çalışmamızın sonuçları, hastaların hastalıklarının başlangıcından beri en çok yaşadıkları belirtilerin sırasıyla; ağrı (%96), eklem sertliği (%96), yorgunluk (%94), güç kaybı (%86) ve uyku güçlükleri (%48) olduğunu göstermiştir. Cinsiyet, eğitim durumu, çalışma durumu ve yaşanılan yer gibi sosyodemografik değişkenlerin hastalık algısına etkisi olduğu tespit edilirken medeni durum, cerrahi deneyim ve kronik hastalık varlığı gibi değişkenler ile hastalık algısı arasında anlamlı bir ilişki bulunamamıştır.Sonuç: Bireylere diz OA tanısı konulduğu andan itibaren hastalık algılarının değerlendirilmesi, gerekiyorsa multidisipliner yaklaşım ile planlı müdahaleler yapılarak destek sağlanması önemlidir.Anahtar Kelimeler: Osteoartrit, hastalık algısı, kişisel deneyim, yaşam deneyimi, diz protezi, artroplasti.

Introduction: Osteoarthritis (OA) is a musculosketal disorder and it is chronic disease with a high incidence of morbidity and mortality. İllness perception is an individual's beliefs about his/ her own disease. It is important to know what symptoms are attributed to the disease, how to deal with the disease, and what is learned about the disease in order to affect its behavior in order tos tay healthy. The aim of this study was evaluate the life experiences of patients with Osteoarthritis and how they perceived their disease.Materials and Methods: The study was a mix type study. Two types of research methods, quantitative and descriptive cross- sectional, were used. The sample of the study consisted of 50 patients who were admitted to Yeditepe University Hospital Orthopedics and Traumatology Department with the diagnosis of Osteoarthritis and underwent knee arthroplasty. The patients consitute the individual in depth interview group. Thematic analysis method was used in the analysis of quantitative data. Percentage and avarage analysis method was used in the analysis of descriptive data. The data related to sociodemographic variables of the illness perception scale were analyzed using percentage, mean ± standard deviation, Mann- Whitney U test and Kruskal Wallis test (Mann- Whitney U test in paired comparisons). p< 0.05 was accepted as significant.Results: Four themes and sub-themes of these these themes were identified as ` illness perception`, `effects of illness`, `treatment` and `nature of illness` as a result of individual in depth interviews with patients who were scheduled to have a knee replacement operastion with the diagnosis of osteoarthritis. In this study with OA patients, the average age of the patients was 69.84±7.15 years and 92% were female. The results of our study showed that the most common symptoms patients experiences since the onset of their illness were pain (96%), joint stiffness (96%), fatique (94%), loss of power (86%), and sleep difficulties (48%). While sociodemographic variables such as gender, educatonal status, and place of residence were found to have an effect on illness perception, no significant relationship was found between variables such as marital status, surgical experience, and chronic disease presence and illness perception.Conclusion: It is important to evaluate the perceptions of the disease, if necessary, by making planned interventions with multidiciplinary approach and providing support to the individuals from the moment they are diagnosed with knee OA.Key Words: Osteoarthritis, illness perception, personal experience, life experience, knee replacement, arthroplasty.