Sarıcaoğlu (Bergama Kuzeydoğusu) tersiyer havzası kayaçlarında radyoaktivite araştırmaları

Abstract

ÖZET Bergama (İzmir) »nan yaklaşık 40 kilometre kuzeydoğusun da yeralan çalışma sahasında en yaşlı otokton birim Alt Triyas yaşlıtmetamor£izma geçirmiş ince kırıntılılardır. Bunların i- cinde geniş uzanımla, en geç leojen öncesinde yerini almış olan Üst permiyen yaşlı »fosilli allokton kireç taşları bulunmaktadır. Üste gelen yaygın andezitik volkanitler ve yersel silisifiye tüfler, Miyosen öncesi başlayan ve Üst Miyosen-Pliyosen boyun- devam eden Tuntdağ volkanizmasınm ürünleridir.Çalışma sakası nın birçok yerinde volkanitler i üstleyen ve yer yer de yanal geçişlilik sunan gölsel tortul seri bölgesel ölçekte yaklaşık aynı zaman aralığında çökelmiş olup genel olarak kiltaşı,kuın- taşı, kireçtaşı, karbonatlı şeyi, çamur taşı ve ayrıca uranyum i- çeren kömür, kömürümsü-silisifiye kiltaşı, bitümlü şeyl,çaarar- taşı, çamur ve siltli düzeyleri içermektedir. Bunların üzerine gelen tüfit ve daha genç olan bazaltik örtü sahanın güneybatı kesiminde yeralmaktadır.Üst Miyosen- Pliyosen» i takib eden dö nemde oluşmuş olan bu birimlerin üzerine yamaç molozu ve alüv yonlar gelmektedir. Çalışma alanı Îzmir-Ankara aonuna paralel, kuzeydoğu yönlü Bergama çöküntüsü içinde bulunmaktadır. Sahada, bölgenin genel tektonik tarihçesine uygun olarak, Neojen öncesi tektonik dönemden (Paleotektonik) kalıtsal ve Neojen'de de aktif olan KKD yönlü yapısal hatların Neojen sonrasında işlediğini göste ren düşey fayların yanış ıra £B ve D-B.K-G yönlü düşey faylar yeralmaktadır. Bölgede ayrıca yer yer kıvrımlanmalar da geliş miştir. Çalışma sahasındaki kaya birimlerinden alınan örnekle rin laboratuvarda yapılan analizleri sonucunda ortalama olarak; Üst Permiyen kireçtaşlarında 2,35 ppm eü; metamorfiklerde 4,39 ppm eUj sillsifiye tüflerde 7,65 ppm eüî ayrışmamış andezitler de 3,95 ppm eUj kısmen ayrışmış andezitlerde 7,10 ppm eü; ay rışmış andezitlerde 13 »08 ppm eü; silisçe zengin volkanik dü şeylerde 7,72 ppm eüî Neogen yaşlı tortullarda: kömürlü düzey li!lerde 36,64 ppsa eü. (maksimum 64,03 pp® eü); bitümlü şeyllerde 108,44 ppm eu(makslmuii 112,20 ppm eü); organik maddece zengin kömürüûisü-silisifiye kil taşlarında 51,55 ppm eu( maka liram 68,21 ppm ©îj)ı çamur taşı, çamur, şeyi ve siltli düşeylerde 18,85 ppsi eü(maksimusa 29,08 ppm eü)j kamt a şiarında 9,22 ppm eü; kireç- taşlarında 2,76 ppm eüj kiltaşı-killi kir®çtaşı-silttaşı«ça- murtaşı, karbonatlı şeyl-şeyl-kuataşı serisinde 8,28 ppm elî ayrıca tüf itlerde 15,58 ppm eü(maksimum 33,45 ppsa eü) ve ba zaltlarda 13,75 ppm eü tesblt edilmiştir. Çalışma sabasında güneybatı-ku&eydoğu yönünde usanan bir radyoaktivite anomali battı tesbit' edilmiştir. Tortul bi rimlerde nisbeten daha zengin olan epigenetik ve/veya senje- netik uranyum yığışımının kaynağı Yuntdağ andezitik volkanit- leridir. iv

ABSTRACT The study area is situated in northeastern Bergama (ta mir), The oldest autochthon geological unit is the fine-grained elastics which have been metamorphosed in Lower Trias. In this unit the allochthon limestones with the fossils indicating Up per Pensien age are found. it have been emplaced in its actual place probably before Heogene. The andesitic volcanites and partially silisified tuffs overlying these, are formed by th® Yuntdag volcanic activities. The overlying lacustrine sedimentary series are thought to be formed in the same period due to the fact that they show a la teral gradation with the volcanites in the some localities. The series is consisted of claystone, sandstone, limestone, carbonate- shale and {muds tone, coal, partially coalified-silicified claystone, bituminous shale and shale bands including uranium. The tuffite and basalt units are located in the south west of the area and may have been formed in Upper Neogen or Quaternary. The study area is located in the Bergama graben which has been controlled NW-SW directed faults and been parallel to Izmir- ânlara zone. The vertical faults show that structural lines are inherited from pre-Heogen time and were fragmented in Heogene. Additionally, the small folds and monoclinic struc tures are observed in the study area. According to the analysis realized in the laboratory, the average radioactive contents of the rock samples are as follows : The Upper Permien aged limestones include 2,35 ppm eUjthe metamorphic unit 4,39 ppm eUj silisified tuffs 7,65 ppm eUjandesites 8,95 ppm eUjpartially altered andesites 7,10 ppm eU;altered andesites 13,08 ppm eU;silica-rich volcanites 7,72ppm eüjfor the Neogene-aged sediments: coals 36,64 ppm eU with the maximum of 64,03 ppm eü; bituminous shales 108,44 ppm eü with the maximum of 112,20 ppm eüj organic-rich materials which are coalified and silisified (in claystones) 51 »55 ppm eUjmud- stones and muds, shales and silts 18,85 ppm eU. In the study area, a radioactivity anomaly line direct ed southwest-northeast has been defined. The Yuntdağ andesitic volcanism activities are thought to be the source of uranium concentrated mainly in the sedimentary unit epigeneticaly and/ or syngeneticaly. vi