Multiple criteria model approach in selection of training aircraft

Abstract

ÖZET Eğitim uçağı tipinin pilot adayı eğitiminde önemi oldukça fazladır ve bundan dolayı, bu uçakların tipinin belirlenmesine büyük önem verilmektedir. Türk Kara Havacılığı'nda pilot adaylarının eğitiminde kullanılan bu eğitim uçakları arzu edilen kriterlere tam cevap verememektedir. Uçuş eğitimlerinin daha verimli yapılabilmesi için, bu kriterlere uygun yeni bir tip uçak alımı yapılması gerekmektedir. Oldukça karmaşık yapıya sahip olan eğitim uçağı seçiminde; performans, aviyonik, teknik ve lojistik ile ilgili bir çok nitel ve nicel kriter bulunmaktadır. Bu da eğitim uçağı seçimi problemini oldukça zor ve karmaşık bir duruma getirmektedir. Klasik karar metotları ile uçak seçimi problemini optimize etmek kısa ve uzun vade amaçlar açısından mümkün değildir. Uçak seçimindeki verilecek kararda tutarlı olabilmek için probleme getirilecek yaklaşımın, bütün nitel ve nicel kriterleri aynı anda dikkate alabilecek nitelikte olması gerekmektedir. Bu amaçla, eğitim uçağı seçimi problemine Çok Kriterli Karar Verme metotlarından AHP ve ELECTRE uygulanmıştır. Bu çalışmada geliştirilen modelde, eğitim uçağı seçimi problemindeki tüm nitel ve nicel kriterler ve alternatif uçak tipleri belirlenerek açıklanmıştır. Probleme uygulanacak metotlardan AHP ve ELECTRE metotlarının matematiksel ve algoritmik yapılan verilmiştir. Kurulan modele bu metotlar uygulanmış, bulunan sonuçlar değerlendirilerek sonuçlar açısından metotlar kıyaslanmıştır. Her iki metodun uygulanmalarının sonucu aynı en iyi alternatifi belirleme noktasında uyum sağladıkları görülmüştür. AHP Metodu karar vericiye tek ve alternatifsiz çözüm sunmasına karşılık, çok daha kapsamlı ve elastik olduğu test edilen ELECTRE metodu ise karar vericiye çözümler uzayı sunmuştur. Türk Silahlı Kuvvetlerinin karar verme problemleri oldukça karmaşık yapıya sahiptirler. Bu tür yaklaşımların getirilmesi, daha iyi ve daha tutarlı sonuçlar sağlayacaktır. Anahtar Kelimeler: Karar verme, Çok kriterli karar verme, Eğitim uçağı seçimi, AHP metodu, ELECTRE metodu. XVII

ABSTRACT The training aircraft's type has utmost importance in training the pilot candidates and because of this reason, great importance is given to determination of these aircraft's types. These training aircraft types used to train the pilot candidates in the Turkish Army Aviation can't meet the required criteria. In order to make the flight training more efficiently, a new type of aircraft fits these criteria should be bought. In the selection of the training aircraft that has very complex structure, there are many qualitative and quantitative criteria in relation to performance, avionics, techniques and logistics. This causes the training aircraft selection problem to be quite difficult and complex. Optimizing the aircraft selection problem with the classical decision methods is impossible in view of the short and long term goals. To be consistent in the aircraft selection decision, the approach to the problem is required to be in quality of paying attention to all qualitative and quantitative criteria at the same time. For this reason, the Multi Criteria Decision Making methods AHP and ELECTRE are applied to the training aircraft selection problem In the model developed in this study, all the qualitative and quantitative criteria and the alternative aircraft types in the training aircraft selection problem are determined and explained. Mathematical and algorithmic structures of the AHP and ELECTRE methods that will be applied to the problem are given. These methods are applied to the created model, the obtained results are evaluated and the methods are compared according to the results. As a result of the applications of both methods, it is seen that they are in harmony to select the same best alternative. Although AHP method offers solution which is unique and without alternative, the ELECTRE method that is tested to be more comprehensive and flexible offers solution space to decision maker. The decision making problems of the Turkish Army Forces have quite complex structures. The applications of these kind of approaches provide consistent and better results. Keywords: Decision making, Multiple criteria decision making, Training aircraft selection, AHP method, ELECTRE method. XVI