Yutmanın oral döneminde masseter ve perioral kasların önemi

Abstract

110 ÖZET AMAÇ: Bu çalışmanın amacı perioral fasyal kaslar ve kısmende masseterin yutmadaki fizyolojik rolünü anlayabilmek, bu kasların, periferik ve santral fasyal paralizi ile giden nörolojik hastalıklardaki ve Parkinson hastalığındaki durumunu sistematik olarak incelemektir. MATERYAL VE METOD: Çalışma prospektif olarak tasarlanmış ve bu amaçla periferik yüz felci olan 14 hasta, serebrovasküler hastalık sonucu santral tipte yüz felci olan 29 hasta, Parkinson hastalığı olan 19 hasta ve benzer yaş ve cinsiyet dağılımı gösteren 40 normal birey çalışmaya alınmıştır. Denekler ve hastaların genel ve nörolojik bakılan yapıldıktan sonra periferik yüz felci olanlarda EMG, vasküler olgularda BTVMRG incelemeleri yapılmış ayrıca tanımlanan 4 ayrı tipte efektrofizyolojik yöntem denekler ve hastaların hepsi ve/veya bazısına uygulanmıştır. Tek yutma analizi (SBA)' ve 'Disfaji Limiti'nde larinksin yukarı aşağı vertikal devinimini bir piezoelektrik sensor aracılığı ile ölçülürken, su yutma sırasında ortaya çıkan submental/suprahyoid kasların EMG aktivitesi yüzeyel elektrodlar ile ve 'Delay Line' tekniği kullanılarak eş zamanlı olarak kayıtlanmıştır. SBA'da kayıtlar 3ml su yutma sırasında alınmıştır. Disfaji limitinde de aynı teknik kullanılmış fakat bu sefer analiz zamanı uzatılmış (10sn) ve hastaya verilen su miktan tedricen arttırılarak (3-5-10-15-20) hastanın bölerek yutmaya başladığı (piece meal deglutition) su volumü disfaji limiti olarak kabul edilmiştir. Yutma öncesi ve sırasında 'Orbikülaris oris/Businatör` ve 'Masseter* kasından EMG aktivitesinin yazdırımı da denekler ve hastaların hepsi ve/veya bazısına uygulanmıştır. Bu amaçla yukarıda tanımlanan teknik ile larinks hareketleri ölçülmüş, yutma sırasındaki orbikülaris oris/businatör kasının EMG aktivitesi ise konsantrik iğne elektrod kullanarak kayıtlanmış ve eş zamanlı olarak yazdırılmıştır. Masseter kasının incelenmesinde de aynı metod kullanılmıştır. Masseter ve oris kaslarının incelenmesine karşılaştırma amacıyla bazı olgularda yüzeyel elektrodlar kullanılmıştır. SONUÇ: Tüm normal deneklerde 3-20ml su içme sırasında orbikülaris oris kasında daima 300-500msn süreli, faringeal refleks dönemden 400-600msn önce başlayan ve yaklaşık faringeal yutma dönemi başlangıcında sonlanan bir EMG patlaması oluşmaktadır. Orbikülaris oris süresi ile SM-EMG total süresi (A-C) ve Orbikülaris oris başlangıç zamanı ile SM-EMG başlangıç zamanı (A-0) arasında anlamlı bir ilişki olduğu saptanmıştır (p<0.05). Masseter incelenmesinde ise normal deneklerin yaklaşık %93'ünde (25727) faringeal refleks yutma döneminden 200-300msn önce başlayan, 400-600msn süren ve genellikle faringeal refleks dönem içine girerek sonlanma eğiliminde olan EMG aktivitesi saptanmıştır. Bu vakalarınIll yaklaşık %60'ında (15/25) faringeal yutma dönemi içinde ikinci bir refleks aktivite olduğu gözlenmiştir. Periferik fasyal felçli hastalarda paretik taraftaki orbikülaris oristen yaklaşık %60 oranında yanıt ortaya çıkmamış, geri kalan vakalarda ise EMG yanıtının amplitüdü ve süresi anlamlı bir azalma göstermiştir. Normal tarafta herhangi bir kompansatris aktivite artışı ya da uzaması saptanmamıştır. Santral fasyal felçli vakaların incelenmesinde ise hem normal tarafta, hem de paretik taraftaki orbikülaris oris süresinde belirgin bir uzama olduğu, normal kontrol grubuna göre oldukça anlamlı bir fark olduğu saptanmıştır (p<0.01). Vasküler hastalardaki masseter incelemelerinde de oriste olduğu gibi hem paretik hem de normal taraftaki EMG yanıtlarında süre ve amplitüd artışı olduğu gözlendi. Parkinson hastılığı olan vakalarda da yine orbikülaris oris süresinde bilateral veya bazen unilateral olarak uzama olduğu gözlendi ve kontrol grubuna göre anlamlı bir farklılık saptandı (p<0.01). Masseter kasının incelenmesinde de normallere göre EMG aktivitesinde uzama saptandı ancak istatistiksel olarak anlamlı değildi. Çalışmanın sonuçlarından elde ettiğimiz veriler ışığında şunları söyleyebiliriz: İnsanda orbikülaris oris ve civan perioral kaslar, yutmada zorunlu kas grubuna girerler, masseter kas orbikülaris oris kasına göre yutmada daha seçici özellikler gösteren bir kastır, perioral (orbikülaris oris) kaslar ve masseter, santral fasyal parezide kortikal plastisite ile bağlantılı kompansasyon gösterirler, Parkinson hastalığında orbikülaris oris ve masseterde su yutmada EMG süre artışı ve stabilitesi kronik subkortîkal bir reorganizasyonun varlığını göstermektedir.