Kamuya açık ortamlarda video izleme olgusunun kitle açısından irdelenmesi

Abstract

59 ÖZET, YâBGI 71 ÖHERÎLEE Gerek kırsal kesimde, gerekse kent ortamlarında îürk toplumunun erkeklerinin yaygın bir şekilde kahve hanelere giderek zaman geçirdikleri `bilinen bir olay dır. Henüz kitle iletişim araçlarının ortaya çıkıp ge lişmediği zamanlardan bu yana, bir alışkanlık şeklin de süren `kahvehane müdavimliği` ; işi gücü olmayan in sanlar yanında, iş dışında rahatlamak, arkadaşlarıyla söyleşmek ya da oyun oynamak isteyen insanlar için de aranan yerler olmuşlardır. Bu anlamda kahvehaneler, çok önemli bir sosyal işlevi yerine getirmekte, bire yin sosyalleşmesine katkıda bulunurken toplumsal rahat lamayı da sağlamaktadır. Osmanlı döneminde de yerleşik bir kurum olarak işlevi olan kahvehanelere, son 10 yıl fürkiye' sinde ye ni bir mekanın katıldığını görüyoruz. Bu, Batı ülkele rinde yaygın örnekleri görülen günümüz çalışan insanı nın sınırlı zamanını ayaküstü değerlendirmesini sağla yan, pratik, ucuz yerlerdir. Bize, `birahane` adıyla geçen bu mekanlar, sırasıyla; televizyon, renkli tele vizyon (x) ve video cihazlarının yaygınlaşmasıyla ko şutluk göstermiş ve hızla artarak, kahvehaneler karşı sında yeni `sosyalleştirme odakları` durumuna gelmiş lerdir. (x) Renkli televizyonun yaygınlaşma açısından önemli olduğu anlarda seçim nedeni olması, ayrıca belirtmeyi gerektirmiştir.60 Yi&eo cihazlarının televizyon alıcılarına göre daha pahalı olması, dar gelirli kişilerin evlerinden çok, bu tür genel yerlerde yaygınlık göstermesine yol açmış; sinema, tiyatro, konser izleme alışkanlığı ol mayan ke simin ÎEf ~T V yayını yanında s e çene fi durumuna gelmiştir. Başlangıçta, bir başıbozukluk içinde kahve hane ve birahanelerde seyredilen videokasetler, zaman zaman -sinema filmlerinin gösterimini yasaklamak gibi- yasalarla düzenlenmeye çalışılmıştır. Ama yine de video, pornoya varan dansöz görüntüleriyle ve özellikle TRT'nin kuru yayınları yanında `seçenek` olma özelliğini koru muştur. Böylece karşımıza kendi içinde değerler yaratan, özlem, umut, düş, gerçek., gibi kavramların birbirine karıştığı özgün bir kitlenin dünyası çıkmaktadır. Sormaca, Eskişehir ilinin 6 ayrı semtinde toplam 9 kahvehane ve birahaneye uygulanmıştır. Bulgular değerlendirildiğinde ortaya çıkan ilk ve genel sonuç, kahvehane ve birahane kitlelerinin ayrı özelliklere sahip olduklarıdır. Bu ayrımlamayı araştırma sonuçlarından izlersek, şu noktalarla karşılaşırız;.......Gençler ve yaşlılar kahvehane, orta yaşlılar bi rahane kitlesini oluşturmaktadır....... Evliler kahvehanelerde, bekarlar birahanelerde daha çoktur.Birahane kitlesinin eğitim düzeyi daha yüksektir....... Her iki yer için de meslek açısından `işçiler` en yüksek oranı oluşturmaktadır....... Birahane kitlesinin gelir düzeyi daha yüksektir....... Gelme sıklığı açısından birahaneler, `alışkanlık yapar` niteliktedirler..Kalma süresi açısından kahvehaneler uzun kalman yerlerdir.61...... Kahvehanelerde gündüz, birahanelerde akşam daha fazla kalınmaktadır....... Kahvehane müşterisi video seyretmeye daha düşkün dür....... Çevresini ve arkadaşlarını araya* kişiler, kahve hane müşterileridir. Birahaneye birey yalnız da gidebilir ken kahvehanelerde yalnız oturmak pek söz konusu değildir....... Her iki yerde de büyük oranda `müzik-magazin-eğ- lence` programları ağırlıktadır....... `Eğitici-aktüel programlar` istek oranları dikka te alınması gerekecek ölçüde büyüktür.Birahanelerde aynı kasetlerin -tekrar gösterilme oranı yüksektir.Gösterilen kasetlerden memnunluk derecesi kahve hanelerde fazladır....... Her iki yerin müşterisi de yüksek oranda video seyretmekten hoşlanmaktadır. Aynı şekilde videoyu `ya* rarlı` bulmaktadırlar..?Tideoya sahip olma arzusu az farkla birahanelerde fazlaysa da, videoya istek tümüyle yüksektir....... Toplam kitle, yarıdan fazla bir oranla videoya sahip olsa buraya gelmeyi sürdüreceğini belirtmiştir....... Sinemaya gitme oranı yüksektir....... Kitap okuma açısından `öykü, roman, şiir` gibi yazın türleri baş sırayı almaktadır....... Televizyon hiç bir şekilde vazgeçilmeyen bir araçtır. Sıralanmaya çalışılan bu özellikler kitlelerin ayırıcı niteliklerini ortaya koyarken onları tanımamıza da yardım etmektedir.62 Sonuçta üzerinde durulması gereken nokta, kahve hane ve birahanelerin Türk toplumu için önemli `sosyal leştirme kurumları` oldukları ve kendi içlerinde değerler taşıyan hu kitlelerin ihmal edilemez olmalarıdır. Bu kitleyi; umutsuz, umarsız, uyuşturucu `arabesk` etkileri içinde boğulmaya bırakmaktansa, onlara ulaşmak, yeni ve canlı değerler aşılamak, -ve belki de bu çalışmanın odağı olan- videoyu zaman geçirici bir araç durumundan 1 kurtarıp; eğitilmelerinde, topluma kazandırılmalarında -onları yine kendi mekanlarında yakalayarak- kullanmak hedef olabilir. Doğal ki böyle bir değişimi video ile sağlamayı beklemek saflık olur. Günümüzde insanlara birçok n değer` - i taşıyarak, bu değerleri onlarla yaşatan kitle iletişim araçları olduğuna göre; televizyonu, sinemayı, basını videodan ayrı düşünemeyiz. Tüm bunları düşünürken; bir ülkede kitle iletişim araçlarının kullanımı, yayd&ğı mesaj ve aşıladığı değer lerin; o ülkenin sosyo-politik yapısından soyutlanamı- yacağım unutmamak gerekir.