Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi uzaktan öğretim çalışmaları ve radyonun kullanımına ilişkin bir model geliştirimi

Abstract

ÖZEÜ- VE SOERJÇ `Anadolu Üniversitesi, Açıköğretim Fakültesi Uzaktan öğretim Çalışmaları ve Radyonun Kullanımına İlişkin Bir Mo del Geliştirirni` adlı bu çalışmada, radyonun AÖ3? uzaktan öğretim çalışmalarında kullanılması konusu üzerinde durulmuş tur. Çalışma iki kısımdan oluşmuştur. Birinci kısımda radyo nun eğitim amacıyla kullanımı, Türkiye radyoları genel yayın politikası, Türkiye'de uygulanmış olan uzaktan öğretim çalış maları ve diğer ülkelerdeki uzaktan öğretim çalışmaları açı larından ele alınmıştır. Çalışmanın model geliştirmeyi kap sayan ikinci kısmında, önce uzuktan Öğretim olgusu ve süre ciyle AÖF uzaktan öğretim çalışmaları incelenmiş, sonra da model geliş tirimi konusu işlenmiştir. Çalışmanın amacı ve kapsamı, AÖF uzaktan öğretim ça lışmalarına radyonun da eklenmesi, bu aracın kullanım ola nakları ve yöntemlerini belirlemektir. Eadyo, sahip olduğu eğitsel güç ve olanakları nede niyle, ülkemizde eğitim amacıyla kullanılmaktadır. Radyonun gelişimiyle koşut olarak eğitim programlarına verilen önem de artmış, eğitim programları açısından gelişmeler olmuştur. Teknik gelişmeler de, radyo yayınlarının ülkenin hemen her köşesine ulaşmasını sağlayacak düzeye gelmiştir. Bu durum, radyonun AÖF uzaktan öğretim çalışmalarında kullanımını da olanaklı kılmaktadır. 109110 Radyonun eğitim amacıyla kullanımı konusu, Anayasa mızda ele alınmış, Anayasa doğrultusunda hazırlanan TRT ya salarında da, radyonun eğitsel amaçla kullanımı konusunda düzenlemeler getirilmiştir. Bu düzenlemelere göre Türkiye radyoları, bir yandan örgün eğitimi destekleyici yayınlar yaparken, bir yandan da yaygın eğitim amaçlı yayınlarını sürdürmektedir. Eğitim programları Üretmek amacıyla bir merkezin (PHTEM) kurulmuş olması da, konuya Terilen önemin bir göstergesidir. Radyo uzaktan öğretim çalışmalarında yayın yoluyla öğretimin bir halkasını oluşturmaktadır. Ülkemizde uzaktan öğretim çalışmalarının bir bölümünde radyo, diğer araçlarla birlikte kullanılmıştır. Bu çalışmaların başarısızlık neden leri arasında, materyallerin doğru kullanılmaması ve bütün- leştirilememesi de yer almaktadır. Dünyadaki uzaktan öğretim uygulamalarında ise radyo, diğer materyallerle bütünleşmiş olarak başarı ile kullanılmakta ve öğretimde geniş yer tut maktadır. Bütün bunlardan çıkan sonuç, radyonun eğitim amacıyla kullanılmasının olumlu sonuçlar verdiği ve uzaktan öğretim sistemlerinde yer alması gerektiğidir. Ancak önemli olan aracın nasıl kullanılacağını bilmek ve diğer araçlarla bütün leştirmektir. Giderek artan eğitim sorunlarına çağdaş bir çözüm ola rak getirilen uzaktan öğretim yaklaşımında öğrenme yöntemi,Ill öğrencinin kendi kendine öğrenmesine dayanır, öğrencinin öğrenme sürecinde fbasılı materyaller, yayın yoluyla öğretim (Radyo-Televizyon) ve yüz-yüze öğretim yer alır. Bütün bu öğrenme ortamları tek tek değil, birbirlerini tamamlayacak ve bütün oluşturacak şekilde ele alınır. Bu açıdan radyonun AÖF'de kullanılması konusu, öncelikle diğer öğrenme ortam larıyla birlikte düşünülmeli, daha sonra da programların nasıl olması gerektiği incelenmelidir. AÖF uzaktan öğretim çalışmalarında, uygulamada her üç öğretim yöntemi de kullanılmaktadır. Ancak, örneğin Açık Üniversitece (İngiltere) basılı materyallerden sonra radyo önem kazanırken, AÖF'de televizyon öndedir. Sistemde radyonun yeri ise yok denecek kadar azdır. Fakültede televizyon tek nolojik olanakları son derece geniştir. Bunun yanında rad yo teknolojik olanakları da mevcuttur. Bu olanakların geliş tirilmesi gerekiyorsa da, var olan teknoloji, radyo program ları yapma olanağı vermektedir. Bunlara dayanarak radyonun AÖF uzaktan öğretim çalışmalarında kullanılması gerekli gö rülmüş ve bu kullanımın çeşitli yararlar sağlayacağı sonucuna varılmıştır. Ekonomik ve eğitsel yararlar olarak sınıflandı rılan bu yararlar, uzaktan öğretimde çok araçlılığı sağlama ve bütünleştirmeyi sağlama yoluyla öğretim etkinliğini art tırıcı yararlardır. AÖF uzaktan öğretim çalışmalarında rad yonun işlevleri» Öğretimi deBtekleme-zenginleştirme, bilgi verme, yönlendirme-rehberlik -uyarı ve pekiştirme olarak belirlenmiştir. Bu işlevler doğrultusunda radyonun diğer öğretim ortamlarıyla eşgüdümü amacıyla:112 Bilgi verme işleviyle basxli materyaller ve yüz-yüze öğretim, Pekiştirme işleviyle basılı materyaller, televizyon programları ve yüz-yüze öğretim. Yönlendirme-rehberlik-uyarı işleviyle basılı mater yaller ve danışmanlık hizmetleri bütünleştirilmiştir. Bu bütünleştirmenin sağlanmasıyla da, çok araçlı bir uzaktan öğretim sistemi tamamlanmıştır. ÂÖF uzaktan öğretim çalışmalarında radyonun kullanı mından önce, yayın öncesi hedef grup araştırması yapılması, dinleyicinin bilgi düzeyinin, gereksinimlerinin ve dinlenme olanaklarının saptanması öngörülmüştür. Bu araştırma sonuç larıyla birlikte, radyo programı konu seçme ölçütleri de gözönüne alınarak, çeşitli radyo programları hazırlanması ve bu programların bir pilot, uygulama çalışmasıyla değerlen dirilmesi de yayın öncesi yapılması gereken planlama işlev leri olarak ele alınmıştır. Planlama aşamasında elde edilen veriler AÖF derslerinden hangilerinin, ne amaçla, ne zaman yayınlanabileceği konusundaki sonuçları çıkarmaya yeterlidir. Saptanan dersler ve amaçlar doğrultusunda, her derse ilişkin dizi kimliklerinin hazırlanması $ önerilen program biçimi (Karma Program), program konusu ve amaçlar doğrultusunda malzeme toplama ve seçimi ve radyo program metni yazımı da hazırlık aşamasını oluşturmaktadır. Hazırlık aşamasında prog ramcının karacağı ilişkiler, programın başarısında rol oynar.113 Metin yazımında, programcının dil ve anlatım açısından dik kat etmesi ve bilmesi gereken konular vardır. Bu dil ve an latım özelliklerine dikkat edilmeksizin yazılacak bir metin, eğitim programı niteliğinden uzaklaşacaktır. Metin yazımı sırasında kesinleşen program biçimi, seslendirme ve kurgudan oluşan yapım aşamasıyla program biçimine dönüşecektir. Gerek metin yazımından, gerekse yapımdan sonra ortaya çıkan ürünün teknik ve içerik açılarından, hem program yapım grubunun, hem de kurumsal görevlilerin denetiminden geçmesinin yararlı olacağı öngörülmüştür. Denetim, içerik açısından amaç lara ulaşılıp ulaşılmadığının bir değerlendirmesi? teknik açıdan da bir yeterlilik değerlendirmesi olacaktır. îüm bu aşamalardan igeçen radyo eğitim programları, TRT ile sağlanacak işbirliği sonucu, önceden belirlenmiş gün ve saatlerde yayınlanacaktır. Radyo eğitim programlarının etkinliğini değerlendir mek, amaçlara ulaşılıp ulaşılmadığını saptamak amacıyla, ya yın sonrası program etkinlik araştırmaları yapılması; öğrenci mektuplarının, basında çıkan eleştirilerin ve öğrenci sınav başarılarının da değerlendirme kapsamına alınması gerekli görülmüştür. Bu değerlendirmelerden sonra, radyo. eğitim prog ramı yapım sürecinin başına dönülmesi, her aşamanın veriler doğrultusunda yeniden düzenlenmesi öngörülmüştür. Bir radyo eğitim programı, tek bir kişinin ürünü de ğilse de, programcının rolü, diğer kişilerinden fazladır.114 Bu nedenle programcıda bilgi, beceri ve davranış düzeyinde bazı özelliklerin bulunması, programların başarısı için bir zorunluluk olarak konulmuştur. Çalışma sonucu ortaya konan radyonun ÂÖ1? uzaktan öğ retim çalışmalarında kullanımına ilişkin model, eksiklikler ve yanlışlıklar taşıyor olabilir. Ancak radyonun birçok yö nüyle uzaktan öğretim çalışmalarında kullanılabileceği üze rinde fikir vermesi açısından yararlı olabilecektir. ÖHERÎEESE Yapılan bu çalışma sonunda, şu konuların gözönünde bulundurulmasında yarar görülmüştür: 1. Eadyonun Açıköğretim Fakültesi, uzaktan öğretim çalışmalarında kullanımı konusu, konunun uzmanlarınca ele alınmalıdır. Modeli hedefler, amaçlar, gereksinimler, ko şullar ve olanaklara uygun olarak geliştirilmelidir. 2. Model geliştirmede, yetkin uzaktan öğretim uygu lamaları incelenmeli, sonuçlardan yararlanılmalıdır. 3. AÖF, uzaktan Öğretim çalışmalarının ortam plan lama aşamasında, eğitim teknologlarıyla birlikte çalışıl malıdır. 4. Uzaktan öğretim çalışmalırmın her aşamasında, araştırma değerlendirme çalışmalarına önem verilmelidir.115 5. îzleme ortamlarının iyileştirilmesi amacıyla, öğrencilerin rahatlıkla ulaşabileceği `izleme merkezleri` kurulmalıdır. Bu merkezlerde öğrencilere öğretimde yardımcı olabilecek kişiler görev almalıdır. 6. Gerek televizyon, gerekse radyo programlarının tekrar yayını gerçekleştirilmelidir. Tekrar yayın program ların daha geniş öğrenci kitlesine ulaşmasını sağlayacağı gibi, öğretimi pekiştirecektir. 7. Uzaktan öğretim basılı materyalleri, yayınlarla ilişkilendirilmelidir. Bu, yayın sırasında öğrencinin etkin duruma geçmesinde yardımcı olacaktır. 8. Radyo eğitim programcılığı bir meslek olarak ele alınmalıdır. Radyo programcılığı ve eğitim teknolojisi konu larında yeterli eğitim verilmelidir.