Türkiye Radyo Televizyon Kurumu televizyon haberlerinin kaynakları açısından çözümlenmesi

Abstract

BÖLÜM III ÖZET VE YARGI Özet Bu çalışma üç bölümden oluşturulmuştur, ilk bölüm de öncelikle haber kavramı ve haber kaynakları üzerinde durulmuş, haberin tanımı, türleri ve kaynaklarına ilişkin bilgiler verilmiştir. Haber, `haber ölçütlerine göre, iz leyici için önemli olan ve yakın zamanda meydana gelmiş yada ortaya çıkarılmış bir olaya ilişkin bilgidir.` Televizyonun, haber kaynağı olarak günümüzün en güçlü aracıdır. Ne var ki özellikle uluslararası haberle rin daha çok gelişmiş Ülkelere ait beş büyük ajansın teke linde olmasının getirdiği sakıncalar her gelişmekte olan ülkeler kadar Türkiye içinde söz konusudur. TRT'nin de uluslararası haberlerde kaynak olarak kullandığı bu beş büyük ajans, Associated Press, United Press International, Agance Prance Presse, Reuter ve Tass'dır. Bunların yanısı- ra TRT, Anadolu Ajansı ile Özel girişim elinde bulunan ha ber ajanslarından Akdeniz Haber Ajansı, Ankara Haber Ajan sı, Türk Haberler Ajansı, Ulusal Basın Ajansı ve özel mu habirlerden de haber kaynağı olarak yararlanmaktadır. Televizyon kitle iletişim aracı olarak insanların düşünce ve tutumlarını etkilemedeki gücü dikkate alındığın da; Türk toplumunun kimi' haberleri, haber tekelleri iste diği için ve onların saptadığı bağlamda görüp izlemesi, ko nunun önemini arttırmaktadır. Buna karşılık TRT ekranlarına yansıyan haberler üzerinde yapılmış herhangi bir araştırma ya rastlanmamıştır. 5556 İşte bu araştırmada TRT televizyon haberlerinde yer alan haberlerin kaynakları açısından incelenmesi so run olarak ele alınmıştır. Asıl konuya geçmeden; haber lerin ne demek olduğu, haber kaynakları ile TRT'nin ya yın ilkelerine ilişkin bilgilere yer verilmiştir. Araştırmanın genel amacı TRT televizyonu ana ha ber bültenlerini kaynakları açısından çözümlemektir. Bunun için; Televizyon ana haber bülteninde yer alan haberle rin, ulusal ve uluslararası haber kaynaklarına göre da ğılımı ile; uluslararası haberlerin ajanslara göre dağı lımı ele alınmıştır. Araştırma, TRT Kurumu televizyon 1. Kanal ana haber bültenlerinin çözümlenmesiyle sınırlıdır. Çeşitli haber kaynaklarından gelipde haber bülteninde yer almayan ha berler araştırmanın sınırları dışında tutulmuştur. Çalışma, durum saptaması niteliğinde bir çalışma olup amaç da yer alan soruları yanıtlamak amacıyla şöyle bir yöntem izlenmiştir. İlk aşamada kaynak taraması yapılmış, araştırmanın birinci bölümünde yer alan gerekli bilgiler toplanmış ve düzenlenmiştir. Televizyon 1. Kanal ana haber bültenleri araştırma nın evreni olarak kabul edilmiş, çalışma bu evren içeri sinden alınan bir örneklem üzerinde yapılmıştır. Örneklem de; haftanın her gününe rastlayacak şe kilde yedi gün belirlenmiştir. İlk gün araştırmanın ya pılacağı ay içerisinde ve rastlantısal olarak saptanmış; sonraki günler o ilk günün rastladığı haftayı izleyen hafta içerisinde ve ilk belirlenen günün ertesi olmuştur.57 Alan çalışmasının yapıldığı mart ayı iç erişinden, örnekleme girecek ilk günün belirlenmesinde rastlantısal eşit olasılıklı örnekleme tekniğinden yararlanılmıştır. Bunun için l'den 31* e kadar numaralar yazılarak araların dan çekim yapılmış ve 20 Mart 1987 Cuma çıkmıştır. Örnek leme girecek sonraki günler benimsenen tekniğin gereği her sonraki haftanın bir ertesi günü olmuştur. Buna göre; 20 Mart 1987 Cuma, 28 Mart 1987 Cumar tesi, 5 Nisan 1987 Pazar, 6 Nisan 1987 Pazartesi, 14 Ni- Ban 1987 Salı, 22 Nisan 1987 Çarşamba, 30 Nisan 1987 Per şembe günleri saptanmıştır. Araştırmayı gerçekleştirecek verileri elde etmek için örnekleme giren günlerdeki ana haber bültenleri vi deoya kaydedilmiş ve teker teker incelenmiştir. Ayrıca TRT' den elde edilen haber metinlerinden de çözümleme ya pılırken yararlanılmıştır. Elde edilen veriler, sayı ve yüzde olarak çizelgelere dökülmüş. Gereken yerlerde yo ruma gidilmiştir. Araştırma bulgularına göre, TRT televizyonu 1. Ka nal ana haber bülteninde örnekleme giren 7 günde toplam 149 haber yayınlanmıştır. Bu sayının # 58.72' sini ulusal haberler geriye kalan # 41.28'ini ise uluslararası haber ler oluşturmaktadır. Süre olarak ise toplam 297 r05` ük sürenin üçte birinden fazlası (# 44.57) uluslararası ha berlere, üçte ikisi kadarının (# 56.43) ise ulusal haber lere gitmektedir. Ana haber bülteninde uluslararası ha berlerin yer almadığı gün yoktur. Televizyon haber kaynağı olarak ilk sırayı özel muhabirler (# 72,49) »ikinci sırayı uluslararası haber ajansları (# 20.80), üçüncü sırayı ise ulusal haber ajansları (# 6.71) almaktadır.58 Ulusal haberlerde TRT, ajanslar yerine bölgelerde bulunan özel muhabirlerinden yararlanmayı yeğlemektedir (# 97.67).Ulusal haber ajanslarından sağlanan haber mik tarı, oran olarak yüzde ikiden biraz fazla (% 2.33)» ulu sal haberlerin sağlandığı uluslararası ajans ise hiç yok tur. Uluslalararası haberlerin geçilmesinde ise tam tersi olarak, uluslararası haber ajansları %51 ile ilk sırayı almaktadır. Örnekleme giren 7 günde ulusal haber ajansların dan sadece Anadolu Ajansı ve Ankara Haber Ajansı'ndan ha ber sağlanmıştır. TRT'nin Akdeniz, Türk Haberler Ajansı ve Ulusal Basın Ajansı ile haber alışverişi anlaşması ol masına karşın bu ajanslardan geçilen haberlere rastlanıl mamıştır. Ulusal haberlerin büyük çoğunluğu (% 77.93) Türkiye genelini ilgilendiren haberler oluşturmaktadır. Bölgeler bakımından ise birinci sırayı Marmara Bölgesi almakta; bunu Doğu Anadolu, Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgele ri izlemektedir. Öteki bölgelerle ilgili haberlere ise ya çok az yada hiç yer verilmemiştir. Bölgesel haberle rin tamamı, bölgelerde bulunan TRT bürolarında görevli olan özel muhabirler tarafından geçilmiştir. Video kayıtları ve haber metinlerinin incelenme si sonunda TRT televizyon ekranında en çok Avrupa ve Amerika ile ilgili haberler yansımaktadır. Bu iki kıta bir arada alınırsa, uluslararası toplam 63 haberin üçde ikisinin bu iki kıtada yer alan ülkelerle ilgili olduğu görülmektedir. Avustralya ve Okyanusya ile ilgili haber ler ise hiç yer almamıştır.59 Kıtalardan gelen haberlerin yarısından çoğunun kaynağı beş büyükler diye adlandırılan uluslararası ha ber ajanslarıdır. Bunu % 36.5 ile özel muhabirler izle mektedir. En az haber sağlayan kaynak ise sekizde bir oranı ile ulusal haber ajanslarıdır. 7 günde, televizyon ana haber bülteninde yer alan 63 uluslararası haberlerin 28' i Türkiye ile ilgili, aynı zamanda uluslararası haber kavramına dahil olan haberler dir. Bu sayıya oran olarak bakıldığında (% 44.44) üçde birden daha yüksektir. Türkiye ile doğrudan ilgili olan uluslararası haberlerin süre olarak toplam içindeki ora nı ise % 73 dür. Uluslararası haber ajansları içinde TRT 'ye en çok haber geçen ajans % 49,02 oranı ile Associated Press' dir. Sonrakiler sırasıyla % 43,13 ile Reuter ve % 7.85 ile Agance Prance Presse ajanslarıdır. United Press Inter national ve Tass ajanslarından ise örnekleme giren 7 gün de TRT' ye hiç haber geçilmediği, geçilse bile ana haber bültenine girmediği saptanmıştır. Görüntü öğesinin televizyon programlarında ön pla na çıkması haberlerde de göze çarpmaktadır. Haberlerin sunumunda, film, grafik, fotoğraf gibi görüntü öğesinin bol bol kullanıldığı öğelerle desteklenmektedir. Buna göre haberlerin % 94'ü görüntülü (film-grafik-fotoğraf ) sadece %6.04 gibi küçük bir bölümü görüntüsüzdür.