Doğrudan dış yatırımlar ve Türkiye uygulaması

Abstract

ÖZET Doğrudan dış yatırım, bir ülkede bir firmayı satın almak veya yeni kurulan bir firma için kuruluş sermayesini sağlamak veya mevcut bir firmanın sermayesini artırmak yoluyla o ülkede bulunan firmalara yapılan ve kendisiyle birlikte teknoloji, işletmecilik bilgisi ve yatırımcının kontrol yetkisini de beraberinde getiren yatırımdır. Firmaların önemli bir kararım oluşturan doğrudan dış yatırımlar, şube açma veya yeni bir tesis kurma, birleşme veya satın alma, ortak girişimler şeklinde olabileceği gibi lisans anlaşmaları şeklinde de görülebilir. Doğrudan dış yatırımları açıklamaya yönelik çok sayıda teorik çalışma yapılmıştır. Bunlar; uluslararası ticaret teorisi, yer teorisi, yatırım teorisi, firma teorisi ve endüstriyel organizasyon teorisidir. Yatırımcı firmalar kar, maliyetin düşürülmesi, oligopol yaratılması, ekonomik fırsatların çeşitlendirilmesi, ithalat kısıtlamalarının aşılması, yeni pazarların yaratılması veya mevcut pazarların korunması, rekabet imkanı, ihracat artışı, maliyeti yayma, anavatandaki çeşitli mevzuatı beğenmeme ve dış yatırım sigortası ve garantiler gibi faktörlerin etkisiyle yatırıma karar verirler. Yatırım yapacakları ülke ve yeri seçerken de yerel, ekonomik ve politik belirleyicilerle, gelir transferi ve vergi mevzuatı gibi belirleyicileri göz önüne alırlar. Doğrudan dış yatırımlar yatınım yapan ve yatırım yapılan ülke ekonomisini olumlu ve olumsuz yönde etkileyebilir. Bu etkiler, ödemeler dengesi, yatıranlar, ihracat, rekabet gücü, sermaye birikimi, teknoloji, milli gelir, istihdam, refah ve verimlilik yönünden incelenebilir. Doğrudan dış yatıranlar Tükiye'de 1980'li yıllardan sonra önem kazanmaya başlamıştır. Pazarlama ağının genişletilmesi ve dalgalanan konjonktür bu yatırımlar da etkili olmuştur. En fazla yatırım yapılan ülkeler ise Almanya ve İngiltere olmuş tur. Yatırımların ülke ekonomisi ve ekonominin diğer göstergeleriyle ilişkisi önemli düzeydedir.

ABSTRACT Foreign direct investments take place in a foreign enterprise that is largely owned by residents of the investing country by purchasing a firm or assuring the capital for the corporate establishing or increasing the capital of the existing firm is accompanied by varying degrees of control, plus technology and knowledge of management. Foreign direct investments an important decision of firms are typically divided into four; expanding a subsidiary abroad or establishing the corporate, merger and purchasing the firm, joint ventures, licencing. There is a variety of theoretical works to explain foreign direct investment. Referring to a classification; international trade theory, location theory, investment theory, theory of the firm and industrial organization theory do focus in the question. Profit, decreasing of cost, creating oligopoly, creating of economic opportunity, passing over import restrictions, expanding or defending markets, competition possibility, increasing export, diversify costs, dislike the main regulations in their country, insurance for foreign investment and guaranties are the factors that affect the decisions to be taken by the firms. Local, economic, politic determinants, tax law and the transfer of income are also detenninants that affect the choice of the host country. Direct foreign investments can affect the economical conjuncture of the investing country as well as the one of the country the investments held in. This effect can be seen in a positive or negative situation. The said effects can be studied as balance of payments, investments, export, competition power, capital formation, technology, national income, employment, welfare and productivity. Foreign direct investment has gained importance in Turkey after 1980 s. Expanding of marketing, net and waving conjuncture have been effective on these investments. The most investments have been made in Germany and England. The connection of investments with Turkey's economy and other economic indicators are of important level.