16. yüzyıl Osmanlı Dönemi minyatür sanatı ve Kanuni Dönemi minyatür sanatçısı Matrakçı Nasuh

Abstract

Kültür değerlerimiz arasında önemli bir yer tutan Türk Minyatür Sanatı Tarihi hakkında araştırma ve inceleme çalışmalarına Cumhuriyet döneminden sonra başlanmıştır. Minyatür sanatının ilk temsilcisi Uygur Türkleridir. Bu sanatı ilk defa ortaya koymuşlar ve örnek eserler vermişlerdir. Uygur minyatürleri, sonraları Selçuklular aracılığı ile îslâm Minyatür Sanatının kaynağı olmuştur. Özellikle İranlıda, Selçukluda ve Osmanlı İmparatorluğu 'nda geniş uygulama alanı bulmuştur. Büyük Selçuklular zamanında gelişen minyatür sanatı, Anadolu Selçukluları zamanında da devam etmiş, fakat bu eserler günümüze kadar gelememiştir. XII. yüzyıldan günümüze kalan tek örnek Varka ve Gülşah'ın minyatürleridir. Osmanlı İmparatorluğu 'nda Türk Minyatür Sanatı, Fatih'in İstanbul'u almasından sonra başlar. Fatih'in ilim ve sanata gösterdiği ilgiden dolayı, bu dönemde pek çok eser yazılıp tezhiplenmiş, nakış sanatının gelişmesi için Batı'dan sanatçılar getirildiği gibi Sinan Bey'de öğrenim için Batı'ya gönderilmiştir. Ayrıca Fatih döneminde minyatür sanatında portrecilik başlayarak İmparatorluğun son dönemlerine kadar devam etmiştir. XVI.yuzyil başında, Batı'yla ilişkilerin yerini Doğu'ya yöneliş almıştır. Yavuz Selim'in Tebriz Seferi'nden birlikte getirdiği sanatçılar, minyatür sanatında olduğu kadar başka alanlarda da etkili olmuşlardır. Bu dönemde Türk Minyatür Sanatı İran etkisine girmeye başlamıştır.V1H Kanunî Sultan Süleyman dönemi, toplumsal, siyasi, idarî ve iktisadi alanlarda, İmparatorluğun kendine özgü örgütlenişine biçim veren kurumların klasik çağıdır. İmparatorluk, örgütünün mükemmelliğinin yanı sıra, zenginliğiyle de gücünün doruğundadır. XVI. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu doruktaki dünya gücü olarak kendini kabul ettirirken, Kanunî dönemi, Osmanlı uygarlığının, sanat, bilim ve edebiyat alanlarında en parlak dönemi olmuştur. Kendisi de bir ozan olan ve bir divanı bulunan Kanunî Sultan Süleyman, sanatçılar ve bilim adamlarını koruyan bir padişahtır. O'nun döneminde minyatür sanatı parlak bir noktaya erişerek, yavaş yavaş İran etkisinden kurtulmaya başlamıştır. Tarihi konulu eserler bu dönemde başlar. Bu dönemin en önemli nakkaşı ünlü Matrakçı Nasûh'un Beyân-ı Menâzil-i Sefer-i Irâkeyn-i, Tarih-i Sultan Bayezid, Süleyman-nâme adlı eserleri bu tarzın ilk örneklerindendir. Diğer önemli minyatür sanatçıları arasında Nigarî ve Nakkaş Osman bulunmaktadır. Türk Minyatür Sanatı'nda XVI. yüzyılın önemi büyüktür. Bu yüzyılın en önemli padişahı Kanunî Sultan Süleyman döneminde yetişen, kültür tarihimizde önemli bir yer tutan bilim ve sanat adamı Matrakçı Nasûh, hattat, ressam, matrak oyununun mucidi, iyi bir silahşor olduğu kadar, tarih, matematik ve silahşorluk üzerine eserler vermiş bir bilim adamıdır. Eserleriyle kendinden sonrakilere örnek olan, resim değerlerinin yanı sıra belgesel nitelik taşıyan tasvirlerinde, gördüğü kentlerin önemli özelliklerini, topografik durumunu, anıtlarını, büyük bir ustalıkla ve gerçeğe uygun bir biçimde resimlemiştir. XVI. yüzyılın ikinci yansı Osmanlı Minyatür Sanatı'mn Klasik Dönemi olarak adlandırılır. Bu yılların sanat hamisi, II. Selim ve III. Murad'dır. Bu dönemde Türk Minyatür Sanatı, yabancı etkilerden tamamen uzaklaşarak, kesin bir üslûba yönelmiştir. Padişahlar'ın sosyal faaliyetlerini, avlanmalarını, orduların zaferlerini anlatan Şahnâme türü eserler ve önemli seferleri anlatan, resimlerle belgelenen tarihsel yazmalar başta gelen eserlerdir. İslâm okullarında rastlanmayan, topografik anlayışla, gerçekçi yaklaşımla konu ve doğayı ele alarak, kendilerine özgü bir üslûb geliştirmişlerdir.

Turkish miniature art has an important role in our cultural valuer. After the studies related to its history had started in the republic era, the existance of Turkish miniature school has been assured. The history of miniature art in Turks reaches to the period when Turks started to live in Middle Asia. The first representative of the miniature art is Uygur Turks. They first introduced that art and gave sample works. Later on, Uygur miniatures kept the existence of Islamic miniature through the Seljukian and became its origin. They had application areas especially in the Persian, Seljukian and Ottoman. The miniature art developed in the period of great Seljukian and continued in the period of Anatolian Seljukian but these works couldn't have reached today. The only examples available from the 12tn century are the miniatures of Varka and Gülşah. The Turkish Miniature Art in the Ottoman era starts with Fatih's conquerring Istanbul. Due to the Fatih's interest towards science and art. Many works have been written and framed in gold during that period. For the development of the embroidery art, both the artists have come from West and Sinan Bey was sent to West for education. Besides in Fatih's era, portrait making in miniature art has started and it continued until the last days of the Empire. At the beginning of the 16tn century, the relationships with West were replaced with a tendency towards East. The artist whom Yavuz Selim brought from Tebriz have been effective in miniature art as well as in other areas. In this period Turkish miniature Art and started to be effected by Persian Miniature Art.The reign of Kanunî Sultan Süleyman is classical era of the foundations which give shape to the specific organization of the empire in social, political, administrative and economical areas. Besides the perfection of the emperial organization, it is also in its peak of power with its wealth. While the Ottoman, Empire had a power known to the world in the 16tn century. Kanuni Era has become the utmost progressed period of the Ottoman Civilization in the areas of art, science and literature. Kanunî Sultan Süleyman, who is a himself and who has collected poems, is a sultan who supports the artists and the scientists. During his period the miniature art has reached to a brillant point and, gradually, it started to get rid of the effect of the Persion. The works with historical subject begin in that period. Among the works of the most important embroider of the era, Matrakçı Nasûh are Beyân-ı Menâzil-i Sefer-i Irakeyn-i, Tarih-i Sultan Bayezid and Süleymannâme. These are the first examples of this style. Among the other important miniature artist are Nigarî and Nakkaş Osman. 16m century has an important place in Turkish miniature art. Matrakçı Nasûh is an important scientists and artist who was trained during the period of the most important ruler Kanunî Sultan Süleyman. He is a calligrapher, painter the inventor of the mockery game and a succesful musketeer. He also gave works on history, mathematics and knight hood. He was a good model for the next generation. Besides the painting values of his works in his descriptions wich has a documentary guality, the painted the important features of the cities he saw, their topographic situation and their monuments highly succesfully and realistically. The second half of the 16tn century is called as the classical period of the Ottoman Miniature Art. The art protectors of these years are Selim III and Murat III. In this period, Turkish Miniature Art has completely got rid of the foreign effects and it has tended to a certain style. The works like Şahnâme wich tell the social activities of the Sultans, their hunting and the victories of their armies and the historical writings recorded through pictures which tell the important expeditions are among the most noticable. The miniature artists have developed a specific style which tackles the nature not found in islamic schools and which has a topographic understanding and a realistic approach.