Sözleşmenin değişen koşullara uyarlanması

Abstract

YÜKSEK LİSANS TEZ OZU SÖZLEŞMENİN DEĞİŞEN KOŞULLARA UYARLANMASI Meral GÜRBÜZ Özel Hukuk Anabilim Dalı Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Temmuz 2003 Danışman: Prof. Dr. Aydın AYBAY Borçlar Hukukunun temel ilkelerinden biri sözleşmeye bağlılıktır. Bu ilke, her koşulda borçlunun sözleşmeye bağlı kalmasını, sonradan koşullar borçlu aleyhine önemli ölçüde değişse bile edimini aynen ifa etmesini gerektirir. Ancak bazı durumlarda, sözleşmenin kurulmasından sonra ortaya çıkan ve öngörülemez nitelikteki değişiklikler edimin yerine getirilmesini borçlu açısından aşırı derecede güçleştirir. Böyle bir durumda, sözleşmeye bağlılık ilkesine katı bir şekilde geçerlilik tanınarak, öngörülemez ve olağanüstü nitelik taşıyan olayların olumsuz etkisini tek başına borçluya yüklemek sözleşme adaleti kavramı ile bağdaşmayacaktır. Söz konusu durumda, sözleşmede ya da kanunda borç ilişkisinin yeni koşullara göre uyarlanması veya sona erdirilmesine ilişkin bir hüküm bulunmuyorsa, sözleşmenin geleceğinin ne olacağı çözülmesi gereken bir hukuki sorundur. Türk hukuk doktrini ve yargı kararları, söz konusu sorunun çözümünü çoğunlukla dürüstlük kuralına dayanmakta bulmuştur. Buna göre, değişen koşullara rağmen borçludan edimini aynen yerine getirmesini istemek dürüstlük kuralına aykırılık oluşturuyorsa borçlu, sözleşmenin yeni koşullara uyarlanmasını ya da sona erdirilmesini isteyebilecektir. Yargıç da, somut durumun özelliğini göz önünde tutarak ya sözleşmeyi yeni koşullara uyarlayacak ya da sona erdirecektir.

Ill ABSTRACT ADAPTATION OF CONTRACTS TO CHANGING CIRCUMSTANCES Meral GÜRBÜZ Department of Private Law Anadolu University Social Sciences Institute, July 2003 Advisor: Prof. Dr. Aydın AYBAY One of the basic principles of contract law is the binding of a contract. This principle requires the deptor to be bound by a contract under all circumstances and to fulfill the contract adequately, even if the circumstances change to a great extent at a later date to the deptors disadvantage. However in some circumstances, changes which come into existence after the contract has been formed and are unpredictable by nature, render the fulfillment of the contract extremeley difficult from the deptor's point of view. In such a situutttgn, t>- give full effect to the principle of the binding of the contract and to burden the deptor alone with the negative effect of unpredictable and extra ordinary circumstances does not conform with the concept of the equity of contract. In this case, if there is no provision in the contract or statute for the adaptation or termination of the contract relations in accordance with new circumstances, the future of the contract isa problem which must be solved. The Turkish law doctrine and jurisprudence have solved this problem in most cases by using the honesty principle. According to this view, if, in the light of the new circumstances, asking the deptor to fulfill the contract adequately would be a breach of the honesty principle, the deptor could request the adaptation or termination of the contract according to the new circumstances and the judge will either adapt the contract according to the new circumstances or terminate it while keeping in mind the characteristics of the case in hand.