Kişilik hakkı açısından tıbbi genetik analizler

Abstract

Genetik analizler kişinin kalıtımsal yapısını ortaya çıkararak, o kişinin sağlık ve hayat beklentileri yönünden etkili ve önemli kişisel verilere ulaşılmasını mümkün kılar. Kişinin gelecekteki sağlık durumunu da belirleyecek bazı fiziksel ve ruhsal özelliklerini içeren bu veriler kişinin özel hayat alanına dâhildir. Dolayısıyla, bu bilgilerin açıklanması, sigorta alanında veya iş hayatında ayrımcılık amaçlı kullanılması kişilik hakkı ihlâllerine sebep olur. Diğer yandan, genetik bir analizin uygulanması için kullanılacak biyolojik materyalin, kişinin bedeninden alınması gerekmektedir. Bu durum ise, kişinin vücut bütünlüğü ve dokunulmazlığı kapsamında bir kişilik hakkı ihlâli ortaya çıkarabilir.Günümüzde genetik analizlerin yaygın kullanımı ve bunun karşısında yaşanan kişilik hakkı ihlâlleri, konuya hukuki bir çerçeve çizme zorunluluğu doğurmuştur. Bu kapsamda, özellikle, genetik analizlerin uygulanmasında aranacak hukuka uygunluk koşulları ve hukuka aykırılık durumunda karşılaşılacak yaptırımların tespit edilmesi önem taşımaktadır. Bu çalışmada Türk hukukunda konuya değinen hukuki düzenlemeler kadar, uluslararası belgelerde yer alan temel ilkeler ve özellikle İsviçre ve Alman hukuklarındaki düzenlemeler de dikkate alınarak, ihtiyaç duyulan hukuki çerçeve çizilmeye çalışılmıştır.

Genetic analyses, which reveal human genome information, make it possible to access effective and important data related to individuals? health and life expectations. These data also include information about an individual?s physical and psychological characteristics, which determine one?s expected health conditions in the future, are considered part of private life matters. Therefore, disclosure of that information may cause discrimination and violation of personality rights regarding insurance issues or in work places. Moreover, genetic material, which will be used in genetic analysis, should be distracted from the person?s body. Thus, this process may create a violation in terms of body privileges.Violation of personality right as a result of widespread use of genetic testing and analyses created a need for a legal framework on this issue. It is essential to determine the legal conditions and enforcements that may be required in the cases of lawful and unlawful applications of genetic analyses. This study aims to provide a needed framework for the regulations regarding genetic analysis issues in Turkish Law System considering the principals reported in international documents and the regulations especially in Swiss and German Law Systems.