XIX. yüzyıl Osmanlı devlet adamlarından İbrahim Edhem Paşa

Abstract

Tarihi, bir insanın hayatı çerçevesinde incelemek tarihçiliğin en zor konularının başında gelmektedir. Çünkü kendisi de bir insan olarak tarihçi için objektif olarak bir başka insanı ele almak son derece güçtür. Bu güçlüğün farkında olunarak yapılan bu çalışmada XIX. yüzyıl Osmanlı devlet adamlarından İbrahim Edhem Paşa ele alınmıştır. Doğum yeri, ailesi, kökeni üzerindeki kalın sis perdesini çeşitli kaynaklar ve arşiv belgeleri doğrultusunda aydınlatmaya çalışan tezin asıl odaklandığı konu ise, Edhem Paşa'nın modernleşme sürecindeki Osmanlı devlet ve toplum hayatında nasıl bir yer işgal ettiğidir.Avrupa'ya gönderilen ilk Osmanlı öğrencileri arasında yer alması, Paris'te geçirdiği yaklaşık on yıllık ciddi eğitim hayatı ve ülkesine dönüşte meslekî eğitimini nerelerde, nasıl kullandığı soruları yerli ve yabancı kaynaklar ışığında aydınlatılmaya çalışılmıştır.Edhem Paşa, Tanzimat Dönemi'nde daha çok bir bürokrat ve teknokrat kimliğiyle öne çıkmış ve bilhassa Nafıa, Maarif gibi konulardaki başarılı icraatlarıyla dikkat çekmiştir. Ancak siyasi alanda aldığı kısa süreli görevlerde aynı başarıyı sergilediğini söylemek mümkün görünmemektedir. Biraz da bu alanda gölgede kalmış biri olarak, tarihçiliğimizin detaylı bir incelemesinden şu ana dek mahrum kalmıştır. Yine de o, 1893 yılına kadar gelen yetmiş yılı aşkın yaşam öyküsünde özgün bir çalışmaya konu olacak kadar çok yönlü ve renkli bir hayat bırakabilmiştir.

It is one of the most difficult subjects of historiography to look at the historical events from the view of one single person. As a human himself, it is extremely difficult for the historian to be objective towards other people. In this research which was made with consciousness of this difficulty, Edhem Pasha, Ottoman statesman in the 19th century, is discussed. The main focus of the Thesis which is trying to enlighten the thick foggy atmosphere covering his place of Birth, his family and his origins by the help of various sources and archival documents is how Edhem Pasha occupies a place in the modernization process of Ottoman State and Society.In the light of domestic and foreign sources it was tried to give detailed explanations about the points of his being one of the first Ottoman students sent to Europe, his education life which lasted about 10 years of serious study in Paris and the questions of in what field and how he took advantage of his professional training when he returned home.In the Tanzimat Era Edhem Pasha stood out mostly as a bureaucrat and technocrat and he took attention with his successful performances in the field of Education and Ministry of Public Works (Nafıa). On the contrary it is not seemingly possible to say that he showed the same success during his short-term positions in politics. Partly as one under the shadow in that field, so far he has been deprived of a detailed examination of our historiography. In spite of all, in his life story of over 70 years reaching up to 1893, he was able to leave such a multi-directional and colorful life behind to become a subject for an original research.