Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme gücü

Abstract

YÜKSEK LİSANS TEZ OZU ÖĞRETMEN ADAYLARININ ELEŞTİREL DÜŞÜNME GÜCÜ Dilruba KÜRÜM Eğitim Bilimleri (Eğitim Programlan ve Öğretim) Anabilim Dalı Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eylül 2002 Danışman: Prof. Dr. Mustafa SAĞLAM Günümüz bilgi toplumu sürekli düşünen, düşüncelerini başkalarıyla paylaşan, bunları en uygun bir şekilde yaşama geçiren ve böylece hem bireysel hem de toplumsal gelişimi sağlayacak bireylerin yetiştirilmesini ister. Bu niteliklere sahip bireylerin yetiştirilebilmesi, onlara çeşitli düşünme becerilerinin, özellikle de eleştirel düşünme becerilerinin kazandırılmasıyla olanaklıdır. Bu nedenle düşünebilen bireylerin yetiştirilmesi tüm ülkelerde eğitim sistemlerinin öncelikli amaçlan arasında yer alır. Bireylere eleştirel düşünme becerilerinin kazandınlmasmda en önemli görev öğretmenlere düşmektedir. Ancak öğretmenlerin eleştirel düşünebilen bireyler yetiştirebilmeleri için, öncelikle kendilerinin bu becerilere sahip olmalan gerekmektedir. Bu nedenle öğretmen adaylanna, öğretmenlik eğitimi sırasında verilen eğitimden başlanarak, hizmetiçinde de eleştirel düşünme becerilerinin kazandınlması önem taşımaktadır. Bu araştırmanın amacı, Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesinde öğrenim gören öğretmen adaylarının eleştirel düşünme gücü düzeyleri ile bu gücü oluşturan düşünme becerilerindeki düzeylerinin ve eleştirel düşünmeyi etkileyen etmenlerin belirlenmesidir. ivAraştırma, 2000-2001 öğretim yılında Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesinin 5 bölümündeki 1 1 öğretmenlik eğitimi programının birinci, ikinci ve üçüncü sınıflarında öğrenim gören 1047 öğrenciden elde edilen verilerle gerçekleştirilmiştir. Tarama modelindeki bu araştırmanın verileri, öğretmen adaylarının kimi kişisel özelliklerinin belirlenmesi için bir `Kişisel Bilgi Formu` ve Watson-Glaser tarafından hazırlanmış olan `Watson-Glaser Eleştirel Akıl Yürütme Gücü Ölçeği` aracılığıyla toplanmıştır. Toplam 11 sorudan oluşan kişisel bilgi formunda öğretmen adaylarının kimi kişisel özellikleri, çıkarsama, varsayımların farkına varma, tümdengelim, yorumlama ve karşı görüşlerin değerlendirilmesi olmak üzere eleştirel düşünme becerileri olarak kabul edilen beş alt testten ve toplam 100 maddeden oluşan `Watson-Glasser Eleştirel Akıl Yürütme Gücü Ölçeği*' ile de eleştirel düşünme güçleri belirlenmiştir. Araştırmada elde edilen verilerin çözümlenmesinde SPSS (Statistical Package for the Social Sciences) for Windows 7.5 programı kullanılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde istatistiksel teknik olarak ikili küme karşılaştırmasında Bağımsız Gruplar Arası `t` Testinden (Tek Örneklem `t` testi) ikiden çok küme karşılaştırmalarında ise, Tek Yönlü Varyans Çözümlemesinden (ONE WAY ANOVA) yararlanılmıştır. Uygulanan varyans çözümlemesi sonucunda elde edilen `F` test istatistiğinin anlamlı bulunması durumunda farklılığın hangi gruptan kaynaklandığını belirlemek amacıyla Tukey HSD (Tukey's Honestly Significant Difference Test) ve LSD çoklu karşılaştırma testi uygulanmıştır. Araştırma sonunda, öğretmen adaylarının eleştirel düşünme gücü düzeyleri ile bu gücü oluşturan bütün düşünme becerilerindeki düzeylerinin orta düzeyde olduğu; ayrıca yaşm, bitirilen ortaöğretim kurumunun, üniversiteye giriş puan düzeyi ve türünün, öğrenim görülen programın, ailenin eğitim ve gelir düzeylerinin ve son olarak kendilerini geliştirme amacıyla yapmış oldukları etkinliklerin onların eleştirel düşünme gücü düzeyleri ile bazı düşünme becerilerindeki düzeylerini etkilediği saptanmıştır.

ABSTRACT CRITICAL THINKING ABILITIES OF TEACHER TRAINEES Dilruba KÜRÜM Anadolu University Graduate School of Educational Sciences Department of Educational Sciences Curriculum and Instruction Program July 2002 Supervisor: Prof. Dr. Mustafa SA?LAM Today's information society needs to have individuals who think continuously, who share their ideas with others, who transfer these ideas into daily life, and who will develop themselves and the society. To train individuals equipped with these qualities is possible by enabling them with certain thinking skills, especially critical thinking skills. Therefore, training individuals who are able to think is a priority in the education systems in all countries. Thus, teachers must assume the responsibility of having students acquire critical thinking skills in schools. For teachers to be able to do this, they themselves must have critical thinking abilities. Hence, teacher trainees must be equipped with thinking skills during their university education and in in-service training. The aim of this study is to identify critical thinking ability levels and the levels of thinking abilities that constitute this ability and the factors which influence critical thinking of teacher trainees studying at Anadolu University Education Faculty. The study was conducted with 1047 students who were first, second, and third year students of 11 different teacher-training programs of 5 departments of Anadolu vıUniversity Education Faculty in 2000-2001 school year. Data was gathered by means of a personal information form to identify certain personal characteristics and the `Watson-Glaser Critical Reasoning Ability Questionnaire`. Certain personal characteristics of the teacher trainees with the personal information form in nine questions, and their critical thinking abilities with `Watson-Glaser Critical Reasoning Ability Questionnaire` in 100 items under five sub-tests including Inference, Perception of Hypothesis, Deduction, Commenting, and Evaluation of Opposite Views were identified. The SPSS (Statistical Package for the Social Sciences) for Windows 7.5 program was used to analyze the data. To the data, Independent Groups t-test (One sample test) used to compare two groups and one-way ANOVA was used to compare more than two groups in case the `F` test statistics is found to be significant, Tukey HSD (Tukey' s Honestly Significant Difference Test) and LSD multiple comparison test were conducted to determine the group that caused the difference. The results of the study showed that teacher trainees' critical thinking abilities and all levels of thinking abilities that constitute these abilities were at mid-level and that these abilities were affected by different factors such as age, high school types graduated, score type and level in university entrance exam, program being studied, education and income level of the family, and activities held for developing themselves. Vll