Ortaöğretim dal öğretmenlerinin mesleğe yabancılaşmaları ile öğretme-öğrenme sürecindeki davranışları arasındaki ilişki

Abstract

YÜKSEK LİSANS TEZ OZÜ ORTAÖĞRETİM DAL ÖĞRETMENLERİNİN MESLEĞE YABANCILAŞMALARI İLE ÖĞRETME-ÖĞRENME SÜRECİNDEKİ DAVRANIŞLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ Birkan BAYINDIR Eğitim Bilimleri (Eğitim Programlan ve Öğretim) Anabilim Dalı Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Aralık 2002 Danışman: Prof. Dr. Mustafa SAĞLAM Toplumsal gelişmenin gerçekleşmesinde kilit rollerden biri eğitime düşmektedir. Eğitim en genel anlamıyla, bireyin ve toplumun istemleri doğrultusunda bireyin davranışlarında değişiklik oluşturma sürecidir. Eğitim sisteminde belirlenen amaçlar öğretme-öğrenme sürecinde davranış değişikliğine dönüşmektedir. Bu nedenle, eğitimin amaçlarına ulaşılmasında en önemli sorumluluk öğretmenlere düşmektedir. Çünkü, öğretmenler uygun eğitim durumlarını hazırlayıp, öğrencilerin bu durumlarla etkileşmelerini sağlayarak onlarda davranış değişikliğinin oluşmasını ve böylece eğitimin amaçlarına ulaşmasını sağlamaktadırlar. Öğretmenler, öğretme-öğrenme sürecindeki bu sorumluluklarını yerine getirirlerken sosyal, psikolojik, fiziksel, maddi birçok etkenden etkilenirler. Öğretmenlerin görev yaptıkları kurumun niteliği, mesleği seçiş biçimleri, mesleğe verdikleri önem, mesleki nitelikleri, sağlık durumları, aile yaşamları, iş doyumları ve mesleğe yabancılaşmaları bu etkenlerden bazdandır. Öğretme-öğrenme sürecinin daha etkili ve verimli olabilmesi için, öğretmenlerin öğretmenlik davranışlarını olumsuz yönde etkileyen etmenlerin ortadan kaldırılması gerekmektedir. Bu gerekliliğe dayanılarak girişilen bu araştırmada, ortaöğretim dal öğretmenlerinin mesleğe yabancılaşmaları ile öğretme-öğrenme sürecindeki davranışları arasındaki ilişkinin ortaya konulması amaçlanmıştır. uBetimsel nitelikli bu araştırma, 2001-2002 öğretim yılında Eskişehir il merkezindeki liselerde çalışmakta olan dal öğretmenleri ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmada gerek duyulan verilerin sağlanması için araştırmacı tarafından kişisel bilgiler, mesleğe yabancılaşma ve öğretme-öğrenme sürecindeki öğretmen davranışları olmak üzere üç bölümden oluşan bir anket geliştirilerek geçerlilik ve güvenilirlik çalışmaları yapılmıştır. Anketin güvenilirlik katsayısı ikinci bölüm için.89, üçüncü bölüm için.82 bulunmuştur. Geçerlilik ve güvenilirlik çalışmalarından sonra son halini alan anket, Eskişehir il merkezindeki genel, Anadolu, fen ve güzel sanatlar liselerinde görev yapmakta olan dal öğretmenlerine uygulanmıştır. Uygulama sonucunda anketlerden hatalı ve eksik doldurulanlar çıkarılmıştır. Anketlerin geri dönüş oranı %72.66'dır. Araştırma verilerinin çözümlenmesinde, SPSS (Statistical Package for the Social Sciences) bilgisayar programından yararlanılmıştır. Araştırmanın amacı doğrultusunda öğretmenlerin mesleğe yabancılaşma ve öğretmenlik davranışlarının düzeyleri aritmetik ortalamadan +1 ve -1 standart sapma aralığı orta düzey olarak alınmış, buna bağlı olarak mesleğe yabancılaşma ve öğretme-öğrenme sürecindeki öğretmen davranışları düşük, orta ve yüksek olarak üç gruba ayrılmıştır. Mesleğe yabancılaşma ve öğretme-öğrenme sürecinde öğretmen davranışlarının değişkenlere göre farklılığı t testi ve varyans analizi (F testi) ile bulunmuştur. Cinsiyet ve okul türü değişkenleri için kategori sayısı iki olduğundan bu değişkenlerin ortalamaları arası karşılaştırmalar t testi ile, meslekte çalışma süresi ve öğretmenlik dalı değişkenleri için ise kategori sayısı ikiden çok olduğundan ortalamaların karşılaştırılmasında varyans analizi kullanılmıştır. Anlamlı çıkan varyans analizi sonuçlan için, farkın kaynağını bulmak üzere çoklu karşılaştırma testlerinden LSD uygulanmıştır. Öğretmenlerin mesleğe yabancılaşmaları ile öğretme- öğrenme sürecindeki davranışları arasındaki ilişki ise korelasyon katsayısı ile bulunmuştur. Araştırma sonucunda, öğretmenlerin mesleğe yabancılaşmaları ile öğretme-öğrenme sürecindeki davranışları arasında orta düzeyde ve anlamlı bir ilişki bulunmuştur. m

ABSTRACT RELATION BETWEEN PROFESSIONAL ALIENATION OF HIGH SCHOOL BRANCH TEACHERS AND THEIR BEHAVIORS THROUGHOUT THE TEACHING-LEARNING PROCESS Birkan BAYINDIR Anadolu University Graduate School of Educational Services Department of Educational Sciences Curriculum and Instruction Program December 2002 Supervisor: Prof. Dr. Mustafa SA?LAM One of the key roles in realization of social development is played by education. Education, in its most generality of meaning, is the process through which the individual causes a number of changes in his/her behaviors in accordance with the requirements of both that individual as well as the community in which he/she lives. Objectives set by the educational system transforms into a behavioral change through the teaching-learning process. It is for this reason that the most essential duties and responsibilities in causing education reach its established targets belong to teachers. Since teachers set forth the appropriate educational grounds, help teachers interact with these grounds thereby causing formation of behavioral changes and education reach its preset goals. In fulfilling their specified duties and responsibilities in the process of teaching learning, teachers are affected by numerous factors in social, psychological, physical and financial aspects. The character and nature of the organization in which teachers assume active duties, their jop qualitications, manners in choosing the profession and the impetus they put on the profession itself, their health statuses, household living, professional degree of satisfaction they feel and professional alienation are among these factors, as they're frequently encountered. In order for the Teaching- learning process get more effective and efficient; factors that have negative effects on the teaching behaviors of teachers should first be eliminated. IVThe main objective of this study is to reveal the relation between professional alienation of high school branch teachers and their behaviors throughout the teaching-learning process. This study that investigates to reveal the relation between professional alienation of teachers and their behaviors throughout the teaching-learning process in a descriptive manner is realized by branch teachers already working in different high schools located in the main provincial borders of Eskişehir city during 2001 and 2002 academic terms. In order to provide the data required for the conduct of study, a comprehensive questionnaire has been brought up by the researcher. In association therewith also a number of reliability and validity analysis were made to ensure health of this survey. The coefficient of reliability for this survey has been calculated as.82 for second part and.89 for third part of the study. Survey taking its final form forthwith completion of validity and reliability efforts has directly been implemented to the branch teachers that assume active roles and duties in general state high schools, Anatolian High Schools, scientific high schools and fine art schools. At the end of this implementation, the total number of questionnaires that were filled incompletely or with errors removed. Recycling rate of these questionnaire forms were revealed to be at %72.66 percent. For the purpose of analyzing data obtained by the study, the computer software application SPPS (Statistical Package for the Social Sciences) was employed, taking standard range of deviation from arithmetical mean of behavioral changes in teaching and professional alienation as within +1 and -1 to form up the medium level, according to which others were classified as those scoring above or below this medium. The differences due to the varyants of alienatio to the joj and teachers' behaviours during teaching-learning process are found out with `t` test and analysis of variance. The `t` test is wed to find the aithmetical average because there are two categories for the set and school changeableness type and variance analysis is used for the working period at the j op and the branches of teachers because the number of categories for the varyants are more than two. For the meaningful variance analysis, LSD which is one of the multiple comparative tests, is used in order to find out the origin of difference. Therelation between the professional alienation in teachers and their teaching behaviors throughout the teaching-learning process was highlighted with the constant of correlation. By the end of the research, it is determined that there is an intermidiate and meaningful reation between the alienation to the jop and the behaviours during the teaching- learning process. VI