İlköğretim örgütlerinin performans yönetim sistemi süreçleri açısından değerlendirilmesi (Eskişehir ili)

Abstract

DOKTORA TEZ OZU İLKÖĞRETİM ÖRGÜTLERİNİN PERFORMANS YÖNETİM SİSTEMİ SÜREÇLERİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ Adnan BOYACI Eğitim Bilimleri (Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması ve Ekonomisi) Anabilim Dalı Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Temmuz 2003 Danışman: Prof. Dr. Coşkun BAYRAK Yirmi birinci yüzyılın rekabete dayanan değişim paradigması toplumun farklı dünya ölçeğinde sosyal, siyasal, ekonomik ve teknolojik bir dönüşüm yaratırken, bu dönüşüm içerisinde etkinlik gösterecek örgütsel yapıları ve bu yapıların yönetsel süreçlerinde de yapısal bir dönüşüm öngörmektedir. Kalite ve verimlilik gibi kavramların merkezde olduğu bu dönüşüm sürecinde performans yönetim sistemi tüm örgütler için olduğu kadar eğitim sistemi içerisinde yer alan ilköğretim örgütleri için de büyük bir önem taşımaktadır. Performans yönetim sistemi, bireylerin ve örgütlerin performans hedeflerinin belirlenmesi, planlanması, gerçekleştirilmesi ve etkin geribildirim sistemlerinin kurulmasına ilişkin getirdiği bütüncül sistem felsefesiyle diğer örgütlerle birlikte eğitim örgütlerinde de 1990'larm sonlarından başlayarak yaygınlıkla kullanılmaya başlanmıştır. Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerde, toplumsal kalkınma misyonunun öncelikli ve ağırlıklı olarak ilköğretim basamağında kurgulanması, ilköğretim sistemleri üzerindeki demografik baskı, ilköğretim örgütlerinin diğer basamaklarla karşılaştırıldığında okul, öğrenci ve öğretmen sayılan açısından nicel büyüklükleri ve kullandıkları kaynaklar ilköğretim örgütlerinde performans yönetim sürecinin önemini ortaya koymaktadır. Bu araştırma, ilköğretim örgütlerinin performans yönetim sistemi süreçleri açısından değerlendirilmesini amaçlamaktadır. Araştırma 2002-2003 eğitim öğretim yılı güzm döneminde Eskişehir merkez ilçedeki Milli Eğitim Bakanlığı 'na bağlı 98 resmi ilköğretim okulunda görev yapan ilköğretim okul yöneticisi ve Eskişehir İl Milli Eğitim Müdürlüğü İlköğretim Müfettişliği Başkanlığı'na bağlı çalışan 32 ilköğretim müfettişiyle gerçekleştirilmiştir. Veri toplama aracının geri dönüşü % 81,25 oranında olmuştur. Geçerliliği ve güvenirliği sağlanan veri toplama aracı kişisel bilgilerle dönük bir, ilköğretim örgütlerinde varolan performans yönetim sistemine ilişkin 36 ve alternatif performans değerlendirme sürecine ilişkin üç sorudan oluşmuştur. Toplanan bilgilerin işlenmesi ve istatistiksel çözümlemeler SPSS 10.0 paket programı ile yapılmıştır. Veriler frekans ve yüzdelikler ile X2 tekniğinden yararlanılarak çözümlenmiş, değişkenler arasında anlamlı bir ilişki bulunup bulunmadığının belirlenmesinde.05 anlamlılık düzeyi benimsenmiştir. Yapılan veri analizlerinden sonra şu sonuca ulaşılmıştır: Milli Eğitim örgüt sistemi içerisinde etkinlik gösteren ilköğretim örgütleri performans yönetim sistemi süreçleri açısından değerlendirildiğinde; performans yönetim sisteminin planlama, uygulama ve değerlendirme alt süreçlerinde birbirinden bağımsız işleyen öğelerin varlığından söz etmek olasıdır. Ancak bu öğeler bir sistem felsefesi içinde çalışmaktan uzaktır. İlköğretim okul yöneticileri ve müfettişleri varolan sistem içerisinde bu öğelerin işleyişine ve ürettikleri sonuçlara ilişkin olumsuz görüşe sahiptirler. İlköğretim okul müdürleri ve müfettişleri performans yönetim sisteminin de dahil olduğu çağdaş yönetim sistemlerinin genel özelliği olan işgöreni bir değer olarak kabul ederek planlama, karar alma ve değerlendirme süreçlerine katma ve yöneticilerin yönetme erkinden kaynaklanan güçlerini işgörenlerle paylaşma gibi konularda klasik yönetim yaklaşımının dışına çıkmayarak olumsuz görüş belirtmektedirler.

IV ABSTRACT EVALUATION OF PRIMARY SCHOOL ORGANISATIONS IN TERMS OF PROCESSES OF PERFORMANCE MANAGEMENT SYSTEM Adnan BOYACI Division of Educational Sciences (Educational Administration, Supervision, Planning and Economics) Anadolu University Graduate School of Educational Sciences, July, 2003 Adviser: Professor Dr. Coşkun BAYRAK The change paradigm of twenty-first century depending on global competition has not only created social, political, economic and technological transformation for different dimensions of society but also accelerated structural changes in organisations in the society on the world scale. Performance management system has been important for primary school organisations as well as the commercial ones in the process of transformation in which quality and productivity concepts are defined. Performance management system with its coherent and systemic approach for determination, evaluation and improvement of individual and organisational performance targets and with its effective feedback system has began to be used in primary school organisations since the beginning of 1990's. There have been some factors that make the construction of performance management system important for primary school organisations. Those are as follows: construction of societal improvement mission within the targets of primary school organisations in especially developing countries such as Turkey, demographic pressures on primary school organisation system, compared with the schools in different levels huge numbers of school, student and teachers employed in primary school organisation system and financial sources allocated for primary school organisationsThis research has been carried out in order to evaluate primary school organisations in terms of processes of performance management system. The survey was realised in autumn term of 2002-2003 academic year among 98 school principals employed in state primary schools and 32 supervisors employed in Province Office of National Education. The ratesof responding of questionnaire was % 81,5. The questionnaire of the study whose reliability and validity was realised included one question in the section of personal information, thirty-six question related with evaluation of some component of performance management system in primary school organisations and three questions related with alternative performance evaluation system. SPSS 10.0 was used in the analyses of the calculated data computer software program. Frequency, percentage and Chi-square were the statistical procedures used in analysing and then interpreting the data. Having analysed the data, the following findings were found out: When primary school organisations were evaluated in terms of processes of performance management system, some components related with planning, executing and appraising sub processes of performance management system can been seen. However all those components function independently without being a part of coherent system. Primary school principals and supervisors have negative ideas about the functions of those components and their outputs. Since primary school principals and supervisors belong to classical management approach, they have negative ideas about the principle that makes the employees a part of planning, decision making and appraising processes by accepting them as a value of organisation, which is the necessity of contemporary management approaches including performance management system making.