İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin algılarına göre öğretmenlerin derste ipucu verme davranışları

Abstract

YÜKSEK LİSANS TEZ OZU İLKÖĞRETİM 8. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN ALGILARINA GÖRE ÖĞRETMENLERİN DERSTE İPUCU VERME DAVRANIŞLARI Hüma ERDOĞAN Eğitim Bilimleri (Eğitim Programlan ve Öğretim) Anabilim Dalı Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Şubat 2004 Danışman: Prof. Dr. Mustafa SAĞLAM Okullardaki eğitim sürecinde, öğrencilerin öngörülen davranışları kazanmalarım sağlayacak öğrenme yaşantılarının gerçekleştirildiği boyut olan öğretme-öğrenme sürecinde istenilen sonucun alınması, öğrencinin bilişsel ve duyuşsal hazırbulunuşluk düzeyi ve öğretmenin kişisel ve mesleki nitelikleri ile gerçekleştirilen öğretim hizmetinin niteliğine bağlıdır. Öğretim hizmetinin öğeleri, ipucu, katılım, pekiştirme, dönüt ve düzeltmedir. Öğretim hizmetinde ipucu öğesi, öğretme-öğrenme sürecinde öğretmenin öğrencilere neleri, niçin ve nasıl yapacaklarını göstermek amacıyla kullandığı sözlü, yazılı ve görsel işaret ve açıklamaları kapsar. Etkili ve verimli öğrenme, öğretmenin öğrencilere derste uygun ve zamanında ipuçları vermesiyle sağlanır. Bu nedenle öğretmenlerin okullardaki eğitim etkinliklerinin önemli boyutunu oluşturan öğretim hizmetinin niteliğini doğrudan etkileyen ipucu verme davranışları ile diğer öğeleri gerçekleştirme durumlarının belirlenmesine dönük araştırmalara gereksinim vardır. Bu gereksinime dayandırılan bu araştırmada, öğrencilerin algılarına göre öğretmenlerin derslerinde ipucu verme, davranışlarını gösterme durumlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu araştırmanın evrenini 2001-2002 öğretim yılında Eskişehir il merkezindeki ilköğretim okullarında öğrenim görmekte olan 8. sınıf öğrencileri ile bu sınıflarda derse giren Türkçe, Matematik, Fen Bilgisi ve Sosyal Bilgiler öğretmenleri oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise, Eskişehir il merkezinde dört dörtten daha fazla 8. sınıf şubesi olan 32 okulun 1/5 'ine denk gelen 6 okuldaki 24 sınıfın 758 öğrencisi oluşturmuştur. Araştırma için gerekli verilerin toplanması için 27 maddeden oluşan 3'lü ulikert tipi ölçek kullanılmıştır. Uygulanan anketlerden hatalı ve eksik doldurulanlar çıkarılmıştır. Anketlerin geri dönüş oranı %96.6'dır. Araştırma verilerinin çözümlenmesinde SPSS (Statistical Package for the Social Sciences), bilgisayar programından, sayı ve yüzdelerden yararlanılmıştır. Araştırmanın amacı doğrultusunda öncelikle öğretmenlerin ipucu verme davranışlarını gösterme durumları belirlenmiştir. Bunun için öğrencilerin veri toplama aracında yer alan 27 maddeye verdikleri yanıtların sayılarına, yüzdeliklerine ve ortalama puanına, daha sonra da bu yanıtların dört öğretmenlik alanına göre yine sayılarına, yüzdeliklerine ve ortalama puanlarına bakılmıştır. Öğretmenlerin ipucu verme davranışlarını gerçekleştirme düzeylerini belirlemek için de anketten alınabilecek en yüksek puan ile en düşük puan arasında üç puan aralığı belirlenmiş ve bu puan aralıklarına göre sayı ve yüzdeler hesaplanmıştır. Daha sonra da bu hesaplama dört öğretmenlik alanı için de ayrı ayrı yapılmıştır. Son olarak öğretmenlerin ipucu verme davranışlarını gösterme durumlarının öğretmenlik alanlarına göre farklılığını belirlemek için alanlarına göre dört gruba ayrılan öğretmenlerin ipucu verme davranışlarının aritmetik ortalamaları ve standart sapmaları hesaplanmış ve alanlar arasındaki farkın anlamlılığını belirlemek için de varyans analizi (F testi) uygulanmıştır. ' Araştırma sonucunda öğrenci görüşlerine göre genel olarak öğretmenlerin öğretme- öğrenme sürecinde yandan oldukça çoğunun ipucu verme davranışlarının çoğunlukla yeterli düzeyde gösterdikleri; ancak öğretmenlerin yarıdan oldukça az bir kesiminin de kimi ipucu verme davranışlarım gösterine durumlarının yetersiz olduğu ortaya çıkmıştır. Öğretmenlerin ipucu verme davranışlarını gösterme durumları öğretmenlik alanlarına göre incelendiğinde, Türkçe öğretmenlerinin ipucu verme davranışlarının hemen tamamını yeterli durumda gösterdikleri, diğer öğretmenlerin ise bu davranışları çoğunlukla yetersiz durumda gösterdikleri ortaya çıkmıştır. Öğretmenlerin ipucu verme davranışlarını gerçekleştirme düzeyleri ise tüm öğretmenlerin çoğunluğunda orta düzeyde, Türkçe öğretmenlerinde üst düzeyde, Matematik, Fen Bilgisi ve Sosyal Bilgiler öğretmenlerinde ise orta düzeyde bulunmuştur. Öğrencilerin görüşlerine göre, öğretmenlerin alanlarına göre ipucu verme davranışlarını gösterme durumları arasında küçük de olsa farklılık görülmüştür. Öğrencilerin her öğretmen grubu için verdikleri ıııyanıtların aritmetik ortalamasına göre, en yüksek ortalama Türkçe öğretmenlerinde, ikinci olarak Sosyal Bilgiler öğretmenlerinde, üçüncü olarak da Matematik öğretmenlerinde, en düşük ortalama ise Fen Bilgisi öğretmenlerindedir. Öğretmenlik alanlarına göre ortalamalar arasındaki farklılığın anlamlı olup olmadığına bakıldığında, Türkçe öğretmenleri ile Matematik, Fen Bilgisi ve Sosyal Bilgiler öğretmenleri arasındaki farklılık ile Matematik öğretmenleri ile Sosyal Bilgiler öğretmenleri ve Fen Bilgisi öğretmenleri ile Sosyal Bilgiler öğretmenleri arasındaki farklılığın anlamlı olduğu, Matematik öğretmenleri ile Fen Bilgisi öğretmenleri arasındaki farklılığın ise anlamlı olmadığı görülmüştür. iv

ABSTRACT CLUE GIVING BEHAVIOURS OF TEACHERS ACCORDING TO THEIR 8th GRADE STUDENTS' PERCEPTIONS IN ELEMENTARY SCHOOLS Hüma ERDO?AN Anadolu University Graduate School of Educational Sciences Department of Educational Sciences Curriculum and Instruction Program February 2004 Supervisor: Prof. Dr. Mustafa SA?LAM Obtaining these desired outcomes depends on the cognitive and perceptional readiness of students and the quality of teaching performed by the teacher which depends on his/her personal and professional qualities. Elements of this instructional service are clue giving, participation, reinforcement, feedback and correction. Clue giving includes the verbal, written, and visual signs and explanations used by the teacher in order to let students know why and how to something in the teaching-learning process. Effective and productive learning is achieved by the teacher's providing of appropriate clues at the right time. Due to this, research is necessary to determine the correlation between clue giving, which forms an important aspect of instruction and affects its quality, and the other elements. The focus of this study, which is based on this need, was the determination of the situations in which teachers' exhibited clue giving behaviors. The subjects who participated in this research were 8th grade students in the elementary schools of the central district of Eskişehir and the Turkish, Mathematics, Science, and Social Sciences teachers in those schools during the 2001-2002 academic year. The sample was 758 students selected from among the 24 classes of the 6 schools which made l/5th of the 32 schools that had more than four 8th grade classes. A triple likert- type scale which consisted of twenty- seven questions was used to collect data.Misfilled or incompletely filled questionnaires were excluded. The return rate of the questionnaires was 96.6%. For data analysis, SPSS (Statistical Package for Social Sciences) were used. In accord with the purpose of the study, teachers' display of clue giving behaviors was identified primarily. Thus, initially the number of answers students gave on the 27 item questionnaire, their percentages, their average point scores were analyzed generally; and then the same analysis was conducted by taking into consideration the four teachers' fields of specialization. In order to determine the realization rate of the teachers' clue giving behaviors, 3 interval points were identified between the highest and lowest possible scores of the questionnaire, and numbers and percentages were calculated by taking into consideration these intervals. As the final step of the analysis, in order to identify the teachers' clue giving behaviors in their own fields and the differences among the four fields in this respect, the same calculations were repealed for each one of the four teaching fields, that is to say, averages and standard deviations of the teachers' clue giving behaviors for each field were calculated and variance analysis (F test) was carried out. The research results indicate that, in students' opinion, more than half the teachers exhibited clue giving behaviors at a satisfactory level, however, a small group of teachers exhibited clue giving behaviors at an unsatisfactory level. When the teachers' clue giving behaviors were analyzed according to their fields of specialization, it was seen that Turkish language teachers displayed the desired behavior at a satisfactory level, whereas other teachers mostly displayed the desired behavior at an unsatisfactory level. The results indicated that clue giving behavior was displayed at an average level among all teachers; at a high level among Turkish language teachers, and at an average level among Mathematics, Science, and Social Sciences teachers. In students' opinion, a small difference in terms of clue giving behavior existed among teachers according to VItheir fields of specialization. According to the arithmetic mean of the students' responses, the highest mean is observed among Turkish language teachers, Social Science teachers follow them; thirdly, come the Mathematics teachers. The lowest mean Was seen among Science teachers., When the differences among the groups' means were studied, it was found that the differences between Turkish language teachers and Mathematics teachers, Science and Social Sciences teachers, and Mathematics and Social Sciences teachers were significant; however, the difference between Mathematics and Social Sciences teachers was not significant. vıı