Denetim odakları farklı lise öğrencilerinin bazı kişisel, sosyal ve ailesel özelliklerine göre karar vermede öz-saygı ve kaygı düzeylerinin incelenmesi

Abstract

Bu araştırmada, denetim odakları farklı lise öğrencilerinin karar vermede öz- saygı vekarar vermede kaygı düzeylerinin kişisel ve sosyal nitelikler ile aile nitelikleri açısındanfarklılık gösterip göstermediği incelenmiştir. Bu amaçla, araştırmada lise öğrencilerininkişisel ve sosyal nitelikleri olarak cinsiyet, sınıf düzeyi, sigara kullanma alışkanlığı,fiziki görünümü algılama biçimi ve öğretmenin destek düzeyi; aile nitelikleri olarakannenin eğitim düzeyi, babanın eğitim düzeyi, annenin destek düzeyi ve babanın destekdüzeyi değişkenleri ele alınmıştır. Denetim odağını içten ve dıştan alan öğrencilerinbelirlenmesi için uç gruplar oluşturulmuştur. Yapılan hesaplamaya göre örneklemindenetim odağı aritmetik ortalaması X= 11.85 ve standart sapması s= 4.20 olarakbulunmuştur. Örneklemin denetim odağı aritmetik ortalamasından 0.5 standart sapmaaşağısındaki puanlar ve yukarısındaki puanlar arasında kalan 1192 öğrenci analizdışında bırakılmıştır. Toplam 604 lise öğrencisinin verileri üzerinde çözümlemeyapılmıştır.Araştırma, 2004- 2005 Öğretim yılında, Bursa il merkezindeki 11 resmi liseden 2045öğrenci üzerinde gerçekleştirilmiş ve 1796 öğrenciden kullanılabilir veri elde edilmiştir.Öğrencilerin karar vermede öz- saygı ve karar vermede kaygı düzeylerine ilişkin veriler,?Karar Verme Davranışı Ölçeği? (Mann ve Radford, 1993) ile, öğrencilerin denetimodaklarına ilişkin veriler de ?Nowicki- Strickland Denetim Odağı Ölçeği (Nowicki veStrickland, 1973) ile toplanmıştır. Araştırmanın bağımsız değişkenlerine ilişkin verilerintoplanması amacıyla, araştırmacı tarafından hazırlanan ?Kişisel Bilgi Anketi?uygulanmıştır.Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre, iç denetim odağı düzeyleri yüksek olan liseöğrencilerinin karar vermede öz- saygı düzeyleri önemli derecede yüksek bulunmuştur.Aynı zamanda, dış denetim odağı düzeyleri yüksek lise öğrencilerinin de, karar vermedekaygı düzeyleri önemli derecede yüksek bulunmuştur. Cinsiyet açısından, erkeklerinkarar vermede öz- saygı düzeyleri, kızlardan önemli biçimde daha yüksektir. Ancak,karar vermede öz- saygı düzeyi açısından, iç ve dış denetim odağı ile cinsiyet arasındakietkileşim önemli bulunamamıştır.Erkeklerin karar vermede kaygı düzeyleri, kızlardanönemli biçimde daha düşüktür. Ancak, karar vermede kaygı düzeyi açısından, iç ve dışdenetim odağı ile cinsiyet arasındaki etkileşim önemli bulunamamıştır.Fiziki görünümlerini algılama biçimleri açısından, fiziki görünümlerini beğenenlerinkarar vermede öz- saygı düzeyleri, beğenmeyenlerden önemli biçimde daha yüksektir.Ancak, karar vermede öz- saygı düzeyi açısından, iç ve dış denetim odağı ile fizikigörünümlerini algılama biçimleri arasındaki etkileşim önemli bulunamamıştır. Fizikigörünümlerini beğenenlerin karar vermede kaygı düzeyleri, beğenmeyenlerden önemlibiçimde daha düşüktür. Ancak, karar vermede kaygı düzeyi açısından, iç ve dışdenetim odağı ile fiziki görünümlerini algılama biçimleri arasındaki etkileşim önemlibulunamamıştır.Ayrıca, denetim odakları farklı lise öğrencilerinin, sınıf düzeylerine, sigara kullanmaalışkanlıklarına ve sorunları olduğunda öğretmenlerinden destek düzeylerini algılamabiçimlerine göre, karar vermede öz- saygı ve kaygı düzeylerinin temel etkilerininönemli biçimde farklılaşmadığı bulunmuştur. Hem karar vermede öz- saygı düzeyi hemkaygı düzeyi açısından, denetim odağı ile sınıf düzeyi, sigara kullanma alışkanlığı vesorunları olduğunda öğretmenlerinden destek düzeylerini algılama biçimi arasındakietkileşimler de önemli bulunmamıştır.Denetim odakları farklı lise öğrencilerinin, anne ve babalarının eğitim düzeyi vesorunları olduğunda anne ve babalarından destek alma düzeylerini algılama biçimlerinegöre, karar vermede öz- saygı ve kaygı düzeylerinin temel etkilerinin de önemli biçimdefarklılaşmadığı bulunmuştur. Ayrıca, hem karar vermede öz- saygı düzeyi hem kaygıdüzeyi açısından da, denetim odağı ile anne ve babalarının eğitim düzeyi ve sorunlarıolduğunda anne ve babalarından destek alma düzeylerini algılama biçimleri arasındakietkileşimler de önemli bulunmamıştır.

The purpose of this study was to examine whether decisional self- esteem levels anddecisional stress levels of high school students with different locus of controls differdepending on personal- social characteristics and famial characteristics. For this reason,variables of gender, class level, smoking habit, perception of physical appearance andsupporting level of teacher were taken as personal- social characteristics of high schoolstudents, while variables of educational level of mother, educational level of father,supporting level of mother and supporting level of father were taken as famialcharacteristics. Groups were formed to identfy students with external locus of controland internal locus of control based on the calculations the mean for the sample groupwas 11.85 whereas the standart variation was 4.20. The 1192 students who were 0.5points below and above the mean were taken into consideration. The analyses werebased on 604 high school students in total.This research was conducted in spring semester of 2004- 2005, among 2045 studentsfrom 11 different high schools in Bursa and usable data was obtained from 1796 of all.Data relatede students? decisional self- esteem and decisional stres levels was collectedby means of ?Decision Making Questionaire? (Mann ve Radford, 1993) and the datarelated to students? locus of control levels was collected by means of ?NowickiStrickland Locus Of Control Scale? (Nowicki ve Strickland, 1973). In order to collectdata related to independent variables of the research, ? Personal InformationQuestionaire? was prepared by the reseacher. In this research, Independent Inter Groupt Test and Factoriel Variant Analysis.The results of research showed that decisional self- esteem levels of high schoolstudents with high levels of internal locus of control were significantly high. However,decisional stress levels of high school students with high levles of external locus ofcontrol were significantly high. With respect to gender, males have significantly higherdecisional self- esteem levels compared to females. However, the interaction of genderand locus of control was not significant. Males have lower decisional stress levels. Yetin general the interaction between the locus of control and gender was not foundsignificant regarding decisional stress levels.In considering the perception of physical appearance those students who have positiveperceptions of their own physical appearance have significantly higher decisional stresslevels than those with negative perceptions. Nevertheless, the interaction betweendecisional stress levels and perception of physical appearance was not found significant.Those students with positive self perceptions have lower decisional stress levels thanthose with negative self perceptions. Yet, the interaction between self perceptions andlocus of controls were not significant.On the other hand, decisional self- esteem levels and decisional stress levels of highschool students with different locus of controls did not differ depending on the classlevel, smoking habit, supporting level of teacher. The interactions between thosevariables were not significant either.In addition, the interactions between decisional self- esteem levels and stress levels witheducational level of mother, educational level of father, supporting level of mother,supporting level of father were not statistically significant.