Sosyal bilgiler dersinde öğretmenlerin etkili vatandaşlık eğitimi uygulamalarına ilişkin görüşleri

Abstract

Bu araştırmanın amacı, öğretmenlerin Sosyal Bilgiler dersinde etkili vatandaşlıkeğitimi için gerçekleştirdikleri uygulamaları ve vatandaşlık eğitimi konusundakieğitim gereksinimlerini belirlemektir. Araştırmada tarama modeli kapsamındayöntem çeşitlemesinden yararlanılmış, yöntemler arası çeşitleme türlerinden olanardışık desenlerden ardışık keşfedici desen kullanılmıştır. Bu desene göre öncenitel veriler daha sonra nicel veriler toplanmıştır.Araştırmanın uygulaması iki aşamada gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın birinciaşamasında 2005-2006 öğretim yılı Aralık-Ocak ayları içerisinde 24 öğretmenleyarı-yapılandırılmış görüşme gerçekleştirilmiştir. Görüşme yoluyla elde edilenveriler aynı zamanda, araştırmanın ikinci boyutunda kullanılan anketingeliştirilmesinde de kullanılmıştır. Araştırmanın ikinci aşaması ise, 2005-2006öğretim yılı Mayıs-Haziran ayları içerisinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmanınikinci aşamasında 404 öğretmene anket uygulanmıştır. Araştırmada veri toplamaaracı olarak Öğretmen Görüşme Formu ve Öğretmenlerin Etkili VatandaşlıkEğitimi Uygulamalarını Değerlendirme Anketi kullanılmıştır. Yarı-yapılandırılmışgörüşme ile elde edilen verilerin çözümlenmesinde betimsel analiz tekniğikullanılmıştır. Anketle elde edilen verilerin çözümlenmesinde ise, frekans, yüzdeve aritmetik ortalamadan yararlanılmıştır. Araştırmada elde edilen verileraraştırma soruları temel alınarak çözümlenmiş; elde edilen bulgular tanımlanmışve yorumlanmıştır. Araştırmada şu sonuçlara ulaşılmıştır:⢠Öğretmenler, etkili vatandaşı; haklarını bilen ve kullanan, sorumluluklarınıbilen ve yerine getiren, başkalarının haklarına saygılı olan kişi olaraktanımlamışlar ve Sosyal Bilgiler dersinin vatandaşlık eğitiminde önemli birrolü olduğunu belirtmişlerdir.⢠Öğretmenler, Sosyal Bilgiler dersinde vatandaşlıkla ilgili konularınöğretiminde, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından gönderilen öğretmen kılavuzkitaplardaki ders planlarını aynen ya da değişiklikler yaparakkullanmaktadırlar. Öğretmenler, Sosyal Bilgiler dersinde vatandaşlıkla ilgilikonuların öğretiminde, vatandaşlık eğitiminde en çok seçim etkinliklerindenve araç-gereç olarak çoğunlukla ders kitabından ve başvuru kaynaklarındanyararlanmaktadırlar. Öğretmenler vatandaşlıkla ilgili konuların öğretimindediğer dersler, sosyal bilim disiplinleri ve ara disiplinlerle ilişkilendirmeyapmaktadırlar. Ayrıca, öğretmenler sınıf ortamını oluştururken da çok sınıfkararlarına katılma, kurallara uyma ve saygılı olma ilkelerine dikkatetmektedirler. Öğretmenler, vatandaşlıkla ilgili konuların öğretiminde en çokaile, okul yönetimi ve diğer öğretmenler ile işbirliği yaptıklarınıbelirtmişlerdir. Buna ek olarak, öğretmenler en çok öğrencilerin yanlışdavranışlarını düzeltme, öğrenci kulübü, belirli gün ve haftalar ile millibayramlarla ilgili etkinliklerde rehberlik yaptıklarını belirtmişlerdir. Sonolarak, öğretmenler, öğrencilerin vatandaşlıkla ilgili kazanımlarını en çokgözlem, yazılı yoklama sınavları, testler ve ürün dosyası iledeğerlendirdiklerini belirtmişlerdir.⢠Öğretmenler ailenin sosyo-ekonomik düzeyinin etkisini, görsel ve yazılıbasının olumsuz etkisini ve toplumdaki yanlış inanışları Sosyal Bilgilerdersinde, vatandaşlık eğitiminde en önemli sorunlar olarak görmektedirler.⢠Öğretmenler Sosyal Bilgiler dersinde vatandaşlık konularının öğretiminde;vatandaşlık bilgisinin yanı sıra, vatandaşlık eğitiminde planlama, yöntemler,etkinlik örnekleri, araç-gereçler ve değerlendirme konularında eğitimgereksinimi duyduklarını belirtmişlerdir. Ayrıca, öğretmenler, vatandaşlıkeğitimine ilişkin kaynaklar, demokratik sınıf ortamı oluşturma, okuldavatandaşlık etkinlikleri düzenleme ve vatandaşlık eğitiminde yapılmışçalışmalar konularında da oldukça yoğun eğitim gereksinimi duymaktadırlar.⢠Öğretmenler Sosyal Bilgiler dersinde etkili vatandaşlık eğitimine yönelikolarak yapılması planlanan eğitimin ise, seminer dönemlerinde, 1-10 saatlikbir sürede ve seminer biçiminde verilmesini önermişlerdir.

The purpose of this study is to determine the practices carried out by the teachers toteach effective citizenship education in Social Studies Course and also to determine theeducational needs of teachers in terms of citizenship education. Within the scope of thisstudy, triangulation method was used and among the triangulation types, subsequentexploratory design was employed. According to this design, first qualitative and thenquantitative data were collected.The study was carried out in two steps. In the first step of the study, semi-structuredinterviews were conducted with 24 teachers in December- January in 2005-2006academic year. The data gathered through inteviews, were, at the same time, used todesign the data collection instrument used in the second step of the study. The secondstep of the study was conducted in May-June in 2005-2006 acedemic year. A surveywas administered to 404 teachers in the second step of the study. The Teacher InterviewForm and Survey for Evaluating the Teachers? Effective Citizenship EducationalPractices were used as data collection instruments in the study. Descriptive analysis wasemployed to analyze the data obtained through semi-structured interviews. Thefrequency, percentage, and arithmetic average were used in the analysis of the datagathered through survey. The data collected through survey were analyzed based on theresearch questions and the results were described and evaluated. The results obtainedfrom the study are as follows:⢠The teachers described the effective citizen as the one who knows and uses hisrights, knows his responsibility and carries them out, and respects the others?rights. Teachers stated that Social Studies course has an important role incitizenship education.⢠In the education of citizenship subjects in the Social Studies course, the teachersuse the lesson plans that are in the teacher guidebooks sent by the Ministry ofEducation exactly or by making some changes. The teachers stated that in theeducation of citizenship subjects in the Social Studies course, they mostly usedelection activities and as for the materials, they mostly used textbook andreference resources. While teaching citizenship subjects, the teachers also statedthat they associated citizenship subjects with the other courses, disciplines ofsocial sciences, and sub-disciplines. The teachers added that while forming theclassroom setting, they mostly paid attention to the principles of joining theclassroom decisions, obeying, and respecting others. In teaching citizenshipsubjects they mostly cooperated with family, school administration, and otherteachers. Furthermore, they mostly guided students in correcting theirmisbehaviors and in the activities concerning students clubs, certain days andweeks, and national holidays. They concluded that they evaluated students?acquisitions mostly through observations, examinations, tests, and portfolios.⢠The teachers expressed the effect of socio-economic levels of the families,negative influence of media, and misconceptions of the society as the mostimportant problems.⢠The teachers stated that in teaching citizenship subjects in Social Studiescourse, they felt the need for further training in terms of planning in citizenshipeducation, methods, sample activities, materials, and evaluation apart fromcitizenship knowledge. The teachers also stated that concerning the citizenshipeducation they needed training on resources, forming democratic classroomenvironment, organizing citizenship activities in school, and studies conductedin citizenship education. The teachers finally suggested that the educationalprogram intended to be carried out regarding effective citizenship education inSocial Studies course should be conducted in seminar periods in 1-10 hours as aseminar.