Üniversite öğrencilerinin akademik motivasyon profillerinin psikolojik ihtiyaç doyumu, akademik erteleme ve yaşam doyumu ile ilişkisi

Abstract

Akademik motivasyon, öğrencilerin eğitim sürecinde sergiledikleri davranışların önemli belirleyicilerden biridir. Bu önemli kavrama ilişkin kapsamlı açıklama getiren kuramlardan birisi Öz-belirleme kuramıdır. Öz-belirleme kuramında yedi farklı akademik motivasyon türü tanımlanmıştır. Öğrenciler bu motivasyon türlerine aynı anda farklı düzeylerde sahip olabilmekte ve bu motivasyonel özelliklerine dayalı olarak çeşitli profilleri sergileyebilmektedirler. Bu araştırmada Öz-Belirleme Kuramına dayalı olarak geliştirilen Akademik Motivasyon Ölçeğinde yer alan akademik motivasyon türleri temel alınmış olup, bu türlere dayalı olarak üniversite öğrencilerinin sergiledikleri motivasyon profillerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Ayrıca bu profillerin öğrencilerin cinsiyetleri, algıladıkları başarıları, psikolojik ihtiyaç doyumları, akademik erteleme ve yaşam doyumları ile ilişkisinin ortaya konması da hedeflenmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu Anadolu Üniversitesine devam eden 1700 üniversite öğrencisi oluşturmuştur. Araştırmanın verileri `Akademik Motivasyon Ölçeği`, `İhtiyaç Doyumu Ölçeği`, `Tuckman Erteleme Eğilimi Ölçeği`, `Yaşam Doyumu Ölçeği` ve `Bilgi Anketi` ile toplanmıştır. Veri analizinde akademik motivasyon profillerini belirlemek için hiyerarşik ve hiyerarşik olmayan kümeleme analiz yöntemleri ve motivasyon profilleri ile diğer değişkenlerin ilişkisini ortaya koymak için ise ki kare istatistiği, tek yönlü varyans analizi ve tek yönlü kovaryans analizi kullanılmıştır. Araştırmanın kümeleme analizi bulguları öğrencilerin üç farklı akademik motivasyon profili sergilediklerini göstermiştir. Bu profillerden ilki yüksek düzeyde içsel ve dışsal motivasyon düzeylerine, düşük düzeyde motivasyonsuzluk düzeyi sahip öğrencilerden oluşan `yüksek düzey motivasyonlu profil`dir. İkinci profil ise orta düzeyde içsel ve dışsal motivasyon ve ortalamanın altında motivasyonsuzluk düzeyine sahip öğrencilerden oluşan `orta düzeyde motivasyonlu profil`dir. Son profil ise düşük düzeyde içsel ve dışsal motivasyonsuzluk puanları ile yüksek düzeyde motivasyonsuzluk puanına sahip öğrencilerden oluşan `düşük düzeyde motivasyonlu profil`dir. Bulgular yüksek düzeyde motivasyonlu profilde yer alan öğrencilerin psikolojik ihtiyaç doyum düzeylerinin diğer profilde yer alan öğrencilerden anlamlı düzeyde yüksek, akademik erteleme düzeylerinin ise anlamlı düzeyde düşük olduğunu göstermiştir. Ayrıca orta düzeyde motivasyonlu profilde yer alan öğrencilerin de psikolojik ihtiyaç doyum düzeylerinin düşük düzeyde motivasyonlu profilde yer alan öğrencilere göre önemli düzeyde yüksek, akademik erteleme düzeylerinin ise düşük olduğunu ortaya koymuştur. En düşük psikolojik ihtiyaç doyum düzeyine ve en yüksek akademik erteleme düzeyine ise düşük düzeyde motivasyonlu profilde yer alan öğrencilerin sahip olduğu belirlenmiştir. Benzer biçimde öğrencilerin psikolojik ihtiyaç doyum düzeyleri kontrol edildiğinde yüksek düzeyde motivasyonlu profilde yer alan öğrencilerin yaşam doyum düzeylerinin diğer profilde yer alan öğrencilerden anlamlı düzeyde yüksek olduğunu göstermiştir. Ayrıca orta düzeyde motivasyonlu profilde yer alan öğrencilerin de yaşam doyum düzeylerinin düşük düzeyde motivasyonlu profilde yer alanlara göre önemli düzeyde yüksek olduğunu göstermiştir. En düşük yaşam doyumu düzeyine ise düşük düzeyde motivasyonlu profilde yer alan öğrencilerin sahip olduğu belirlenmiştir. Sonuç olarak öğrencilerin üç farklı motivasyon profili sergilediği, bu profillerin motivasyonel açıdan benzer eğilimler gösterip, sadece niceliksel açıdan farklılaştığı görülmektedir. Araştırmanın bulguları yüksek düzeyde motivasyonlu profilde yer alan öğrenciler diğer profillerde yer alan öğrencilere göre daha az akademik erteleme davranışı sergilediği, yaşamlarından daha çok doyum elde ettiği ve psikolojik ihtiyaçlarının ise daha yüksek düzeyde doyuma ulaştığına işaret etmektedir.Anahtar Sözcükler: Akademik motivasyon, akademik erteleme, motivasyon profili,Öz-belirleme Kuramı, psikolojik ihtiyaç doyumu, yaşam doyumu

Academic motivation is one of the important determinants of the behaviors that the students display in the education process. One of the theories, which provide comprehensive insight into this important concept, is the self-determination theory. In the self-determination theory seven diffirent motivation types are defined. The students may have these types of motivation simultaneously at different levels, and may display a variety of profiles based on such motivational characteristic. The purpose of this study is to determine the motivation profiles displayed by university students based on the motivational types which are defined in academic motivation scale developed based on the self-determination theory. In addition, another objective is to establish the relationship of these profiles with the students' sex, perceived academic achievement, psychological need satisfaction, academic procrastination, and life satisfaction. The sample of the study consists of 1700 university students who are currently continuing to study at the Anadolu University. The data of the study was collected using `Academic Motivation Scale,` `Need Satisfaction Scale,` `Tuckman Procrastination Scale`, `Life Satisfaction Scale,` and `Information Survey.` For the data analysis, there were used hierarchical and non-hierarchical cluster analysis methods to determine the academic motivation profiles, and chi-square statistics, one way analysis of variance, and one-way analysis of covariance to establish the relationship between the motivation profiles and other variables. The findings of the cluster analysis carried out under the study indicated that the students display three different academic motivation profiles. The first one of these profiles is the `high-level motivation profile` which consists of the students with high-level intrinsic and extrinsic motivation and low-level amotivation. The second profile is the `medium-level motivation profile` which consists of the students with medium-level intrinsic and extrinsic motivation, and an amotivation level below the average. The final profile is the `low-level motivation profile` which consists of the students with low-level intrinsic and extrinsic motivation scores and high-level amotivation scores. The findings showed that the students with high-level motivation profile have a significantly higher level of psychological need satisfaction and lower level of academic procrastination compared to the students in the other profile group. In addition, the findings suggested that the students with medium-level motivation profile have also a considerably higher level of psychological need satisfaction and lower level of academic procrastination than the students with low-level motivation. It was found out that the students with the low-level motivation profile have the lowest level of psychological need satisfaction and highest level of academic procrastination.Controlling the students' levels of psychological need satisfaction, the findings related to the life satisfaction scores based on the academic motivation profiles suggested that the students with high-level motivation have a significantly higher level of life satisfaction compared to the students in other profile groups. The findings also suggested that the students with medium-level motivation have a considerably higher level of life satisfaction compared to those involved in the low-level motivation profile group. It was also found out that the students with low-level motivation profile have the lowest level of life satisfaction. Consequently, it is seen that the students display three different motivation profiles, and these profiles have similar tendencies in respect of motivation but only differentiate in quantitative terms. The findings of the study indicated that the students with high-level motivation profile display less academic procrastination behavior; are more satisfied with their lives, and their psychological needs achieve a higher level of satisfaction compared to the students in other profile groups.Key Words: Academic motivation, academic procrastination, cluster analysis, lifesatisfaction, motivation profile, Self-determination Theory, psychological needsatisfaction