Otizm spektrum bozukluğu olan çocuklara sosyal beceri öğretiminde teknoloji destekli etkileşimli ortam tasarımı ve etkililiği

Abstract

Otizm Spektrum bozukluğu (OSB) olan bireyler iletişim başlatma, sürdürme, sosyal ipuçlarını anlama, sosyal bağlama uygun tepki verme gibi sosyal becerilerde önemli ölçüde yetersizlikler göstermektedirler. Bu nedenle bu bireylerin eğitim programlarında sosyal becerilerin geliştirilmesi öncelikli amaçlardan birisidir. OSB olan bireylerde sosyal beceri öğretiminde pek çok yöntem kullanılmaktadır. Önemli olan hedeflenen sosyal becerilerin öğretiminde etkililiği ortaya konmuş kanıt temelli uygulamaların kullanılıyor olmasıdır. OSB olan bireylerde sosyal beceri öğretiminde kullanılan kanıt temelli uygulamalardan biri de sosyal öykülerdir. Sosyal öyküler sosyal ipuçlarını anlama ve bu duruma uygun tepki vermeyi açıklayan kısa bireyselleştirilmiş öykülerdir. Dolayısıyla bir kurguya sahiptir ve bu bağlamda Çoklu Ortam Öğrenme Yaklaşımı, farklı içerik sunum biçimlerini destekleyerek sosyal öykülerin dijital ortamlardan verilmesi için uygun bir yaklaşım olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu araştırmanın amacı OSB olan ergenlere sosyal beceri öğretiminde etkileşimli ve etkileşimli olmayan ortamlarda hazırlanan sosyal öykülerin tasarımlanması ve etkileşimli ve etkileşimli olmayan sosyal öykülerin etkililik ve verimliliklerinin karşılaştırılmasıdır. Ayrıca, çalışmada deneklerin hedef sosyal becerileri öğretim sona erdikten sonra sürdürmeleri ve bu becerileri farklı ortamlara genellemeleri üzerindeki etkilerinin incelenmesi de amaçlanmıştır. Aynı zamanda annelerin, öğretmenlerin ve akranların görüşleri de değerlendirilerek, çalışmanın sosyal geçerliği incelenmiştir. Araştırma, OSB tanısı olan 12-14 yaş aralığında kaynaştırma eğitimine devam eden dört ergen katılımcı ile yürütülmüştür. Araştırmanın yöntemi karma araştırma yöntemidir. Araştırmada tasarım tabanlı araştırma ve tek denekli araştırma desenlerinden biri olan uyarlamalı dönüşümlü uygulamalar modeli birlikte kullanılmıştır. Bulgular; etkileşimli sosyal öykülerin `etkileşimli, seçim yapma ve karar verme` özelliklerini barındırması nedeniyle etkileşimli olmayan sosyal öykülere göre daha ilgi çekici ve eğlenceli olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte her iki uygulamanın da kolay uygulanabilir ve amaca hizmet ettiği belirtilmektedir. Her iki öğretim uygulaması ile deneklerin sosyal becerileri edindikleri ve edindikleri bu becerileri öğretim bittikten sonra da sürdürdükleri, farklı ortam ve kişilere genelledikleri görülmüştür. Araştırmada sosyal becerilerin ediniminde etkileşimli sosyal öykü uygulaması ile etkileşimli olmayan sosyal öykü uygulamasının çok az bir farkla hemen hemen eşit düzeyde etkili olduğu, kalıcılık ve genelleme aşamalarında ise her iki öğretim uygulaması arasında dört katılımcıda da bir farklılık olmadığı görülmektedir. Bulgular verimlilik açısından değerlendirildiğinde ise her dört denekte ölçüt karşılanıncaya değin gerçekleştirilen oturum/deneme sayısı ve hata sayısı açısından etkileşimli sosyal öykü uygulamasının etkileşimli olmayan sosyal öykü uygulamasına göre daha verimli olduğu görülmüştür. Ancak, hedef becerilerde ölçüt karşılanıncaya değin gerçekleşen toplam öğretim süresi açısından değerlendirildiğinde bir denek haricinde üç denekte etkileşimli olmayan sosyal öyküler etkileşimli sosyal öykülere göre daha verimlidir. Sosyal geçerlik bulgularına göre anneler, öğretmenler her iki uygulama için olumlu sonuçlardan söz etmişlerdir. Bununla birlikte etkileşimli sosyal öykülerin etkileşimli olmayan sosyal öykülere göre daha eğlenceli, aktif ve keşfedici bir öğrenme ortamı oluşturduğunu; bu nedenle çocuklarının becerileri daha hızlı öğrenmiş olabileceklerini belirtmişlerdir. Akranlar ise çalışmaya katılmak ve bu çalışmanın bir parçası olmaktan dolayı kendilerini çok mutlu hissettiklerini, arkadaşları için çalışmanın yararlı olduğunu ifade etmişlerdir. Ek olarak birlikte oyun oynamak, vakit geçirmek, grup etkinliklerine katılmak, zor durumlarda ne yapmaları gerektiğini öğrenmek gibi becerilerde çalışmanın hem kendileri, hem arkadaşları, hem de tüm sınıf için yararlı olduğunu dile getirmişlerdir.Anahtar Sözcükler: OSB, Sosyal beceri, Sosyal öyküler, Teknoloji destekli etkileşimli ortam tasarımı.

Individuals with Autism Spectrum Disorder (ASD) demonstrate significant inadequacy in social skills such as initiating and maintaining communication, comprehending social clues and responding according to social context. Therefore, it is one of the priorities to develop these skills in education programs. There are several methods used for teaching social skills to individuals with ASD. It is important to use evidence-based interventions in teaching target social skills. Social stories are one of the evidence-based interventions that are used in teaching social skills to individuals with ASD. Social stories are short, personalized narratives that support individuals with ASD to understand social clues, and explain how to respond appropriately. Thus, social stories are written as a scenario and Multimedia Learning Theory is an appropriate approach to deliver social stories since it supports various multimedia contents.The purpose of this study was to design interactive and non-interactive social stories and compare effectiveness and efficiencies of interactive and non-interactive social stories that are used for teaching social skills to adolescents with ASD. Additionally, the research examines adolescents' maintenance level in the target social skill after the intervention, and further examines generalization of these skills in different settings. The research also examine teachers' and peers' views regarding social validity of the intervention. The research was conducted with four adolescents diagnosed with ASD whose ages ranged between 12-14 and attend to inclusion education. In the research, design-based research and alternative adapted treatment design, which is one of the single subject model research method, were used. Research findings indicated that interactive social stories, when compared to non-interactive social stories, were more interesting and entertaining since they have `interaction, choice making and decision making` features. However, both of social stories were easy to implement and serve for the purposes of the usage. The findings about the efficiency of both interventions regarding acquisition of target behaviors were analyzed graphically. When examined, it was found that subjects acquired social skills through interventions, maintained these skills after interventions and generalized these skills to different individuals and settings. It was found that both interactive and non-interactive social story interventions were effective almost equally with a slight difference, and there was no difference between two interventions in maintenance and generalization among the four participants. When the research findings were examined in terms of efficiency, it was seen that interactive social stories were more efficient than non-interactive social stories in terms of the number of trials/sessions to meet criterion in four subjects and incorrect response numbers. However, interactive social stories were more effective than non-interactive social stories when examined in terms of the total instruction duration that lasted till meeting the criterion in three subjects. According to social validity findings, mothers and teachers of the adolescents expressed positive outcomes for both of the interventions. However, they also expressed that interactive social stories were more entertaining, active and provided an explorative learning context than non-interactive social stories; therefore, children might have learned target skills faster. Peers of the adolescents expressed that they felt happy to participate in the research and it was beneficial to put effort for their friend with ASD. Additionally, peers of the adolescents with ASD expressed that it was useful for both peers and the class to cooperate for skills such as playing, spending time, participating in group activities, learning what to do in difficult situations.Keywords: ASD, Social skills, Social stories, Technology enhanced interactive media design.