Annelerin kendi annelerinden algıladıkları kabul-ret düzeyleri ile gelişimsel yetersizliği olan çocuklarıyla etkileşimlerinin incelenmesi

Abstract

Yaşamın ilk dönemleri insan hayatında önemli bir yer tutmaktadır. Bireylerin sağlıklı ve tüm gelişim alanları üzerinde oldukça önemli etkileri olan bu zaman diliminde yer alan yaşantılar ilerleyen yıllarda bireysel özelliklerin şekillenmesine yön vermektedir. Tüm bireylerin gelişiminde kritik önemi olan erken yaşlar gelişimsel yetersizliği olan bireylerin de en çok etkilendiği ve eğitimsel müdahalelerden en çok yararlandığı yaş aralığı olarak tanımlanabilir. Gelişimsel yetersizliği olan çocukların anne-babaları ile kuracakları nitelikli etkileşimin gelişimleri üzerinde oldukça etkili olduğuna ilişkin araştırma bulguları mevcuttur. Nitelikli ebeveyn çocuk etkileşimine etki eden değişkenlerin bir kısmı çocuğun sahip olduğu özelliklerle ilişkiliyken, bir kısmı da ebeveynlerin ebeveynlik stillerine etki eden değişkenlerle ilişkilidir. Bu noktadan hareketle ebeveynlerin ebeveynlik stillerine etki etmesi olası bir değişken olarak gelişimsel yetersizliği olan çocukların annelerinin kendi annelerinden algıladıkları kabul-ret düzeyinin, gelişimsel yetersizliği olan çocukları ile etkileşimine etkisi bu araştırmanın odak noktasını oluşturmaktadır. Bu çalışmanın temel amacı gelişimsel yetersizliği olan çocuğa sahip annelerin kendi annelerinden algıladıkları kabul ret düzeyi ile gelişimsel yetersizliği olan çocuklarıyla kurdukları etkileşimin niteliği arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Bu bağlamda gelişimsel yetersizliği olan 103 çocuk ve anneleri bu araştırmanın çalışma grubunu oluşturmaktadır. Katılımcı anneleri yaşları 25 ile 56 arasında değişmekte olup ortalaması 35.05 ve standart sapması 5.93'tür. Çocukların yaşları ise 12-72 ay arasında olup ortalaması 52 ay ve standart sapması 12,6 aydır. Çocukların 80'i erkek ve 23'ü kız çocuk olup 57'si otizm spektrum bozukluğu ve 46'sı diğer gelişimsel yetersizlikler tanısı almışlardır. Veri toplama sürecinde annelerin kendi annelerinden algıladıkları kabul-ret düzeyini belirlemek için Ebeveyn Kabul Ret Ölçeği-Anne Değerlendirme Formunu (EKRÖ/A) ve nitelikli etkileşim puanları içinde Ebeveyn Davranışını Değerlendirme Ölçeği–Türkçe Versiyonu (EDDÖ-TV) kullanılmıştır. Bulgular; annelerin çoğunluğunun kendi annelerinden algıladıkları kabul reddin yönü ret doğrultusundadır. Annelerin kendi annelerinden algıladıkları kabul-ret düzeyi sahip oldukları kardeş sayısına göre anlamlı düzeyde farklılaşırken ailenin kaçıncı çocuğu olduklarına göre anlamlı düzeyde farklılaşmamıştır. Ebeveyn çocuk etkileşiminin niteliğinin çocuğun yetersizlik tanısına göre anlamlı düzeyde farklılaştığı bulunmuştur. Bununla birlikte çocuğun cinsiyeti, çocuğun annenin ilk çocuğu olup olmaması ve çocuğun ek sağlık sorunlarının var olup olmamasına göre anlamlı düzeyde fark oluşmamıştır. Yine annenin yaşı ve çocuğun özel eğitim alma süresi ile etkileşimin niteliği arasında anlamlı düzeyde bir ilişkiye rastlanmamıştır. Annelerin kendi annelerinden algıladıkları kabul-ret düzeyi ile çocuklarıyla girdikleri etkileşimin niteliği arasında olumlu yönde düşük düzeyde bir ilişki ortaya çıkmıştır. Bulgular tartışılmış ve önerilerde bulunulmuştur.Anahtar sözcükler: Gelişimsel Yetersizliği Olan Çocuklar, Ebeveyn Kabul-Ret, Nitelikli Ebeveyn Çocuk Etkileşim

Early periods of the life are carry a remarkable importance. Experiences gained in these periods and having direct effect on healthy developmental structure divert shaping individual features. Early ages that are critical periods in the development of all individuals can be defined as age range from which individuals with developmental disabilities are most effected and get benefit from early interventions. Effective attachment that these individuals build between mother and father as primary caretakers and qualified interaction between them are effective on development of children with developmental disabilities and there are clear evidences about this impact in literature. There are some staffs have direct effect on qualified interaction between mother and child. Some are related to mother's parenting style and others are related to children's features. From this viewpoint, the effects of the experiences gained in the early periods of mothers' own lives that are to interact with children and the level of acceptance/rejection that they perceive from them which is a powerful variable on their interactions with their children with developmental disabilities are the main focus points of this study. Main aim of this study is, identify the relationship between mothers perceive of their own mother's acception and rejection levels' effects on quality of interaction between mother and children with developmental disabilities. For this reason; 103 children with developmental disabilities and their mother are the sample of this research. Mothers age are range from 25 to 56 and its mean is 35.05, standard deviation is 5,93. Children age range is 12 to 72 months, mean is 52 months and standard deviation is 12,6 months. The gender of children is 80 boys and 23 girls. 57 of them have autism spectrum disorder diagnosis and 46 have other developmental disabilities diagnosis. To determine the level of perceived acceptance and rejection level of their mother, mothers completed the parental acceptance and rejection questionary (PARQ/M). To score mothers interactions with their developmental disabled children MBRS-TV was used. Results are; nearly all mother in this study perceived themselves rejected by their mothers. Acceptance and rejection level of mothers significantly differentiate to numbers of siblings. But there is no relation between acceptance and rejection level and their number of birth. Other important result is that the quality of interaction between children and mother differentiate significantly to diagnosis of children. Besides gender of children, first born children of mother and additional health problems didn't show any relation between qualities of interaction between mother and children. Also there is no relation between quality of interaction and mother's age and duration of having special education. There is positive low level significance have found between mothers' perceived maternal acceptance and rejection level and quality of interactions with their children. Those findings were discussed and made some suggestions.Keywords: Acceptance and Rejection, Parent and Child Interaction, Children with Developmental Disabilities.