Birincil bakıcıların felçli afazili bireyin sözel olmayan davranışlarına ilişkin görüşleri

Abstract

YÜKSEK LİSANS TEZ ÖZÜ t, BİRİNCİL BAKICILARIN FELÇLİ AFAZİLİ BİREYİN SÖZEL OLMAYAN DAVRANIŞLARINA İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ Özlem DOĞRAMACI Dil ve Konuşma Terapistliği Anabilim Dalı Anadolu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eylül, 2004 Danışman: Yard. Doç. Dr. İlknur MAVİŞ Bu araştırmanın amacı felçli afazili bireyin durumlarına ilişkin birincil bakıcıların görüşleri ve bu görüşleri etkileyen değişkenleri belirlemektir. Araştırmada, betimsel ve bağıntısal bir desenleme yapılmış ve 40 birincil bakıcı araştırma grubunu oluşturmuştur. Araştırmada veri toplama aracı olarak `Birincil bakıcının bakış açısıyla afazili hastanın sözel olmayan davranışlarının analizi` Chapey (1986) konulu ölçek kullanılmış, ayrıca, afazili hastalara ve birincil bakıcılara ilişkin demografik bilgiler toplanmıştır. Araştırmada ilk olarak, birincil bakıcıların felçli afazili bireye ilişkin görüşlerinin ne yönde (olumlu/olumsuz) olduğuna bakılmıştır. İkinci olarak, birincil bakıcıların olumlu veya olumsuz görüşlerinin yoğunlaştığı maddeler belirlenmiştir. Ayrıca, felçli afazili bireyin durumu ile ilgili olarak, birincil bakıcıların görüşlerinin birincil bakıcılara ilişkin cinsiyet ve eğitim durumu ve afazili bireye ilişkin cinsiyet ve medeni durum değişkenlerine göre değişip değişmediğine bakılmıştır. Araştırmada son olarak, felçli afazili bireye ilişkin olarak birincil bakıcılardan, kendilerinde felçli afazili bireyin durumuna ilişkinrahatsızlık yaratan en önemli üç faktörü, bireyin felç geçirmesine sebep olan en önemli üç faktörü ve felçli afazili bireylere ilişkin olarak manevi destek aldıkları üç desteği sunulan faktörlerin içinden önem sırasına göre sıralamaları istenmiştir. Yapılan analizler sonucunda, birincil bakıcıların ölçekten alınabilecek ortalama puandan daha düşük puan aldıkları görülmüştür. Bu farkın çok anlamlı olmadığının görülmesine rağmen, birincil bakıcıların felçli afazili bireyin durumuna ilişkin olarak genelde olumsuz görüş içinde oldukları belirlenmiştir. Maddelerle ilgili frekans ve yüzdelere bakıldığı zaman, birincil bakıcıların `Rol değişimi/Sorumluluk`, `Sosyal hayatta değişiklik`, `İnkar/reddetme ve kabullenme` ve `Sağlık` konularını içeren çoğu maddede olumsuz görüşler içinde oldukları bulunmuştur. Araştırmada, felçli afazili bireyin durumuna ilişkin olarak birincil bakıcıların görüşlerinin, bakıcıların cinsiyetlerine, bakıcıların eğitim durumuna, felçli afazili bireylerin cinsiyetlerine ve felçli afazili bireylerin medeni durumuna göre anlamlı bir farklılık gösterdiği bulunmuştur. Erkek ve yükseköğretim derecesine sahip birincil bakıcıların daha olumlu görüşler içinde oldukları saptanmıştır. Ayrıca, erkek ve evli olan felçli afazili bireylerin birincil bakıcılarının, olumlu görüşler içinde oldukları belirlenmiştir. Felçli afazili bireye ilişkin olarak birincil bakıcılarda rahatsızlık yaratan en önemli faktörlerin `Anne/babanın şahsi bakımına ilişkin sorumluluk almak`, `Anne/babanın sağlığına ilişkin kararlar almak`, `Anne/baba için para konusundaIll kararlar almak` olduğu bulunmuştur. Birincil bakıcılara göre afazili bireyin felç geçirmesine sebep olan en önemli faktörler `Genel sağlığı`, `Kendinden kaynaklanan stres`, `Çocukları ile ilişkisi` seçilmiştir. Felçli afazili bireylere ilişkin olarak, birincil bakıcıların manevi destek aldıkları en önemli kaynaklar ise `Kendim`, `Eş`, ve `Anne-Baba` olarak belirtilmiştir.

IV ABSTRACT PRIMARY CAREGIVERS' PERSPECTIVES REGARDING NON-VERBAL BEHAVIORS OF INDIVIDUALS WITH APHASIA Özlem DO?RAMACI Language and Speech Therapy Major Anadolu University, Institute of Health Sciences, September, 2004 Advisor: Assist. Prof. İlknur MAVİŞ The purpose of this study is twofold; (1) to describe primary caregivers' perspectives regarding individuals with aphasia and (2) to identify variables influencing primary caregivers' perspectives. This is a descriptive study including 40 primary caregivers of individuals with aphasia. `Preinterview Form for an Analysis of the Nonlinguistic Behaviors of an Adult Aphasic Patient from His Child's Perspective` Chapey (1986) was used to collect data on primarycaregivers' perspectives. In addition, demographic information regarding individuals with aphasia and their primary caregivers was gathered. Describing primary caregivers' perspectives in general was firstly aimed in the study. By doing this, it was intended to find out whether perspectives of primary caregivers of individuals with aphasia were positive or negative. Secondly, most frequently chosen items by primary caregivers were identified to find out in which items most of primary caregivers hold perspectives in the same way, positive or negative. Thirdly, the perspectives of primary caregivers were compared according to some variables regarding primary caregivers (gender and educational level) and individuals with aphasia (gender and marital situation). Finally, primary caregivers were asked to identify three most important factors irritating primary caregivers due to the aphasic situation. Primary caregivers were also asked to name three most important reasons that they thought as causes of aphasia. Primary caregivers were lastly asked to identify three most important supportive sources that they had been receiving. Results revealed that, in general, primary caregivers held negative perspectives regarding the situation of individuals with aphasia. It was observed from the data that negative perspectives of primary caregivers were mostly on some essential topics including `Role Changes/Responsibility`, `Altered Social Life`, `Rejection and acceptance`, and `Health`. Results also indicated that the perspectives of primary caregivers were significantly meaningful according to variables regarding primary caregivers, (gender and educational level) and individuals with aphasiaVI (gender and marital situation). More specifically, primary caregivers who were male and had undergraduate/graduate degrees and primary caregivers of individuals with aphasia who were male and married had more positive perspectives regarding the situation of individuals with aphasia. Three most important factors irritating primary caregivers due to the situation of individuals with aphasia were identified by primary caregivers in the following order; (1) `Assuming responsibility for my parent's personal care`, (2) `Making medical decisions for my parent`, and `Making financial decisions for my parent`. `General health`, `Self-imposed stress and `Relationship with children` were recognized by primary caregivers as three most important reasons that they thought as causes of aphasia. Primary caregivers also indicated that `Self, `Spouse`, and `Parent` were three most important supportive sources that primary caregivers had been receiving.