Ebeveyn Davranışını Değerlendirme Ölçeği ve Çocuk Davranışını Değerlendirme Ölçeği`nin geçerlik ve güvenirlik çalışmaları

Abstract

Bu çalışmanın amacı, ebeveyn-çocuk etkileşimlerini, ebeveyn ve çocuk etkileşimsel davranışları açısından değerlendirebilmek için geliştirilen Ebeveyn Davranışını Değerlendirme Ölçeği (EDDÖ) ve Çocuk Davranışını Değerlendirme Ölçeği (ÇDDÖ)'nin uyarlama çalışmasını (geçerlik ve güvenirlik) yapmaktır.Araştırmanın çalışma grubunu 123 anne-çocuk çifti oluşturmaktadır. Çalışma grubunda yer alan çocukların 93'ü erkek, 30'u ise kızdır. Çocukların yaşları 18 ay ile 72 ay arasında değişirken (M=49 ay, SS=11.9), annelerin yaşları ise 21 yıl ile 65 yıl arasında değişmektedir (M=32 yıl, SS=6.3). Çocukların 73'ü (51 erkek, 22 kız) İfade Edici Dilde Gerilik (İEDG), 14'ü (9 erkek, 5 kız) Hafif Düzeyde Zihinsel Yetersizlik (HZY) ve 36'sı (33 erkek, 3 kız) Otistik Bozukluk (OB) tanısı almış çocuklardır. Katılımcı annelerin 3'ü okuma-yazma bilmezken, 55'i ilköğretim, 32'si lise ve 33'ü üniversite düzeyinde eğitime sahiptirler.Çalışmada anne ve çocuklara ilişkin demografik veriler, bilgi formu ile toplanmıştır. Anne-çocukların etkileşimleri ise ortalama 15 dakikalık serbest oyun bağlamında video kaydına alınmıştır. EDDÖ ve ÇDDÖ'nün geçerlik ve güvenirliğine ilişkin yapı, kavram ve dil eşitliği sağlanmış, yapı geçerliğine açımlayıcı/keşfedici faktör analizi, güvenirliğe iç tutarlık katsayısı (Cronbach Alpha) ve madde analizi yapılarak bakılmıştır.Bulgular EDDÖ'nün 12 maddesinin 3 alt faktörde toplandığını; ÇDDÖ'nün 7 maddesinin ise 2 alt faktörde toplandığını göstermiştir. EDDÖ ve ÇDDÖ'yü oluşturan alt ölçeklerin güvenirliklerinin yüksek olduğu bulunmuştur.Sonuç olarak, EDDÖ ve ÇDDÖ'nün ülkemizde ebeveyn-çocuk etkileşimlerini hem ebeveynlerin hem de çocukların davranışları bakımından değerlendirmede kullanılabilecek geçerli ve güvenilir ölçekler olduğu görülmüştür.Anahtar Sözcükler: İfade edici dilde gerilik, gelişimsel gerilik, ebeveyn-çocuk etkileşimi, etkileşimsel davranışları değerlendirme

The purpose of this study is to explore the validity and reliability of the Turkish versions of the Maternal Behavior Rating Scale (MBRS) and the Child Behavior Rating Scale (CBRS) used to evaluate pivotal behaviors of children with expressive language delays and developmental delays and interactional behaviors of their mothers.A hundred and twenty three mother-child dyads, ninety-three male and thirty female children with a mean age of 49 months (ranging from 16 to 72 months, SD: 11.9) and their mothers with a mean age of 32 years (ranging from 21 to 65 years, SD: 6.3) were the participants of the study. Seventy-three children had a diagnosis of expressive language delay, while 50 were diagnosed with developmentally delayed (14 children with mild intellectual disability and 36 children with autistic disorder).Demographic information regarding mothers and children was gathered via the information form developed by the researcher. Mother-child interactions were video-taped for an average of 15 minutes in a free-play context. Validity and reliability of Turkish versions of MBRS and CBRS were examined by exploring content validity (Construct, Concept, and Language Validity), construct validity (Exploratory Factor Analysis), Cronbach Alpha, and Item Analysis.Results revealed that Turkish version of MBRS included 12 items under three factors whereas 7-item Turkish version of CBRS had two sub-factors. High reliability results were also reported for all scales.Overall results indicated that Turkish versions of MBRS and CBRS are valid and reliable scales and can be used to evaluate pivotal behaviors of children with special needs and interactional behaviors of their parents.Key Words: Expressive language delay, developmental delay, parent-child interaction, evaluation of parent-child interactions