Türkçe sözcük başı pozisyondaki /l, r, j, v/ seslerin akustik özelliklerinin incelenmesi

Abstract

Çalışmanın amacı Türkçe'deki /l, r, j/ daralmalı sesleri ve /v/ sesinin akustik özelliklerini betimlemektir. Bu amaçla 19-27 yaş arası, anadili Türkçe olan ve herhangi bir konuşma sorunu olmayan 5 üniversite öğrencisine /r, j, l, v/ seslerini sözcük başı hece başı (SBHB) konumda içeren sözcükler okutulmuş ve ses kayıtları incelenmiştir. Her ses için 160 veri olmak üzere toplam 640 veride ses süresi, ilk üç formant frekans değeri, hedef ses F2 sabit durum frekansı, hedef ses F2 sabit durum süresi, F2 geçiş frekansı, F2 geçiş süresi, F2 geçiş hızı ve bu sesleri takiben gelen ünlünün F2 sabit durum frekansı ve F2 sabit durum süresi olmak üzere 11 akustik ölçüm yapılmış ve adı geçen seslerin akustik özellikleri belirlenmiştir.Ayrıca, çalışmanın bulgularına göre SBHB pozisyonunda /l/ sesini diğer bütün seslerden ayırabilen sadece hedef ses F2 sabit durum süresidir. /r/ sesini diğerlerinden ayırt etmekte sesin süresi ve F1 frekansının etkili olduğu ve ünsüz süresinin yaklaşık % 41'i sürtünmeli, %59'u ise formantlara benzeyen enerji ile üretildiği bulunmuştur. /j/ sesi, ünlüye göre fark edilir derecede yüksek frekansa sahip olması ve negatif F2 geçişiyle, /l, r, v/ sesleri arasında spektogramda en kolay tanımlanabilen sestir. /v/ sesini diğerlerinden ayırt etmede F1 frekansı, F2 geçiş frekans farkı ve F2 geçiş süresinin etkili olduğu ve ünsüzün yaklaşık %49'u sürtünmeli, %51'i formant frekansları ile üretildiği belirlenmiştir. Buna göre Türkçedeki /l, r, j, v/ seslerinin SBHB konumda belli şekilde betimlenmesi gerektiği savunulmaktadır.Buna göre /r/ ve /v/'nin sesbirimciklerinin tanımlanması gerekmektedir.Anahtar Kelimeler: akustik analiz, daralmalı sesler, formant, Türkçe

This study investigates the acoustic properties of syllable-initial word-initial /l, r, j, v/ in Turkish. 5 native Turkish speakers, aged between 19-25, were asked to read words beginning with /l, r, j, v/. The experimental design was 8 words x 4 consonants x 5 participants x 4 repetitions. Thus a total of 640 tokens were analyzed. For each token, eleven acoustic measures were taken; consonant duration, F1, F2, and F3 frequencies, steady state frequency and duration of F2 of the consonant, frequency, duration, and rate of F2 transition, and steady state frequency and duration of F2 of the following vowel.In addition to determining the acoustic properties of the four consonants, the properties which differentiate these consonants from one another were also identified. Based on the findings of this study, acoustic properties which differentiate each of the four consonants are as follows: F2 steady state duration for /l/, duration of the consonant and F1 frequency for /r/, noticeably higher formant frequencies compared to that of the following vowel and negative F2 transition for /j/, F1 frequency, F2 transition frequency and consonant duration for /v/. The production of /r/ and /v/ show differences in that approximately 41% of /r/ productions were fricated whereas 59% contained energy which resembled formant frequencies. Similarly, 49% of /v/`s were produced with frication but 51% productions contained formant frequencies. The consonants /l, r, j, v/ in Turkish in word initial position thus should be described and /r/ with two allophones, /v/ also with two allophones.Key words: acoustic analysis, approximant, formant, Turkish