Bazı gentiana türlerinin farmakognozi yönünden incelenmesi

Abstract

Gentiana türleri halk arasında sindirimi kolaylaştırıcı, antidiyabetik, antiinflamatuvar, hepatoprotektif ve antihipertansif gibi pek çok tıbbi amaçla kullanılmaktadır. Gentiana asclepiadea L., G. brachyphylla Vill., G. cruciata L., G. gelida Bieb., G. olivieri Griseb., G. pyrenaica L., G. septemfida Pallas., G. verna L. subsp. pontica (Soltok.) Hayek, G. verna L. subsp. balcanica Pritchard ve ülkemiz için endemik olan G. boissieri Schott et Kotschy ex Boiss. türlerinden elde edilen ekstre ve fraksiyonların LC/MS-IT-TOF ile analizlerinde; sekoiridoitler; gentiopikrozit, sverozit, svertiamarin, loganin, svertianolin, norsvertianolin, 3'-asetil sverozit, flavon glikozitleri; östomoruzzit viteksin ve orientin bellidin, bellidifolin ve ksanton-C glikozitleri; mangiferin ve oleanolik asit tespit edilmiştir. Biyolojik aktivite sonuçlarına göre; G. boissieri, G. brachyphylla, G. cruciata metanol ekstreleri belirgin DNA hasarı koruyucu; G. cruciata, G. asclepiadea ve G. boissieri metanol ekstreleri yüksek metal şelatlayıcı; G. verna subsp. pontica metanol fraksiyonu yüksek ABTS•+ radikal katyon renksizleştirici; G. brachyphylla etil asetat ve metanol fraksiyonları yüksek DPPH• serbest radikal süpürücü antioksidan aktivite; G. pyrenaica, G. brachyphylla ve G. verna subsp. pontica metanol ekstreleri ile G. pyrenaica, G. brachyphylla metanol fraksiyonları çok yüksek MAO-A ve MAO-B inhibitör; G. olivieri metanol ekstresi çok yüksek BChE inhibitör ve orta düzeyde COX-2 inhibitör etki göstermiştir. Ayrıca Gentiana ekstrelerinin genotoksik etkiye sahip olmadığı görülmüştür. Tez kapsamında, G. boissieri, G. brachyphylla, G. gelida, G. pyrenaica, G. verna subsp. balcanica ve G. verna subsp. pontica türlerinin antioksidan, antiinflamatuvar, antikolinesteraz etkileri; G. asclepiadea, G. cruciata, G. boissieri, G. brachyphylla, G. gelida., G. olivieri ve G. septemfida türlerinin MAO-A, MAO-B inhibitör etkileri ve G. asclepiadea hariç diğer türlerin genotoksik etkileri ilk kez çalışılmıştır. Anahtar Sözcükler: Gentiana sp., LC/MS-IT-TOF, antioksidan, MAO, BChE inhibitör.

Gentiana species are traditionally used as digestive, antidiabetic, antiinflammatory, hepatoprotective, antihypertensive and for many medicinal purposes. According to the LC/MS-IT-TOF analysis of the extracts obtained from Gentiana asclepiadea L., G. brachyphylla Vill., G. cruciata L., G. gelida Bieb., G. olivieri Griseb., G. pyrenaica L., G.septemfida Pallas., G. verna L. subsp. pontica (Soltok.) Hayek, G. verna L. subsp. balcanica Pritchard and G. boissieri Schott et Kotschy ex Boiss. which is endemic for Turkey species; secoiridoids; gentiopicroside, sweroside, swertiamarin, loganin, swertianolin, norswertianolin, 3'-acetyl sweroside and eustomorusside; flavone glycosides; vitexin and orientin; xanthone-C glycosides; bellidin, bellidifolin, mangiferin and also oleanolic acid were found. The methanol extracts of G. boissieri, G. brachyphylla, G. cruciata showed significant DNA damage preventive; G. cruciata, G. asclepiadea and G. boissieri extracts showed strong metal chelating; G. verna subsp. pontica methanol fraction showed strong ABTS decolorization; G. brachyphylla ethyl acetate and methanol fractions showed strong DPPH scavenging antioxidant; G. pyrenaica, G. brachyphylla and G. verna subsp. pontica methanol extracts also G. pyrenaica, G. brachyphylla methanol fractions exhibited very strong MAO-A and MAO-B inhibitory; G. olivieri methanol extract showed very strong BChE inhibitory but moderate COX-2 inhibitory effects. Gentiana extracts did not show genotoxic effects. To the best of our knowledge this is the first study on the antioxidant, antiinflammatory, anticholinesterase effects of G. boissieri, G. brachyphylla, G. gelida, G. pyrenaica, G. verna subsp. balcanica and G. verna subsp. pontica; MAO-A, MAO-B inhibitory effects of G. asclepiadea, G. cruciata, G. boissieri, G. brachyphylla, G. gelida., G. olivieri and G.septemfida and genotoxic effects of species except G. asclepiadea.Keywords: Gentiana sp., LC/MS-IT-TOF, antioxidant, MAO, BChE inhibitory.