Planning and construction in İstanbul in the Republican period (1923-1960)

Abstract

V Ö. Emre Yalçın'ın Boğaziçi Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü'nden 1997 Eylül'ünde alacağı yüksek lisans derecesi için hazırladığı tezin özüdür. Başlık: CUMHURİYET DÖNEMİNDE İSTANBUL'DA PLANLAMA VE İMAR (1923-1960) Bu çalışma Türkiye'nin en büyük kenti ve sanayi merkezi olan İstanbul'un eski çekirdeğinin yirminci yüzyıldaki gelişimini ve değişimini incelemektedir. On beş yüzyıl boyunca imparatorluk başkenti olan İstanbul, Cumhuriyet'in ilanından sonra hem nüfus, hem de nüfuz kaybederek küçülmüştü. Çalışmanın ilk kısmı İstanbul'un şehir coğrafyasının ve tarihinin bir özetidir. 1920'lerin sonunda başlayan büyük ekonomik kriz, savaştan büyük maddî kayıplarla çıkmış Türkiye'yi de etkiledi. Zaten küçülen İstanbul böylece yirmi yıl kadar devam edecek durağan bir sürece girdi. Ancak yine de 1930'larm ortalarında genç Cumhuriyet'in yöneticileri İstanbul'un sağlıklı ve modern gelişmesi gerektiğine karar verdi. Bunun için de dünyanın en tanınmış şehircilerinden Henri Prost görevlendirildi. Prost 1933'te İstanbul'a geldiğinde ekonomisi devletçilikle yönlendirilen Türkiye, İkinci Dünya Savaşı'nın bitmesiyle kapitalist Batı Bloğu'nda yerini seçti ve kademeli olarak liberal ekonomiye geçti. Prost 1951 'de İstanbul'dan ayrıldığında geride uzun emeklerle hazırlanmış bir dizi plan bıraktı.VI 1950'de iktidara gelen ve liberal ekonomi taraftan olan Demokrat Parti, 1950'lerin ikinci yarısında ekonomik bir çıkmaza doğru yol alırken, neredeyse Balkan Savaşları'nın başından beri ciddi bir imar hareketi görmeyen İstanbul'a el atarak prestij sağlamak üzere harekete geçti. Bugün pek çok tarihçi ve pek çok sıradan vatandaş, DP başkanı Menderes'in adıyla anılan bu imar hareketlerinin tümüyle onun kişisel kararlarıyla yönlendirildiğini düşünür. Bu çalışmanın ikinci ve üçüncü kısımları Henri Prost'un çabalarını, ve Menderes imarlarının onun tasarıları üzerine nasıl yapıldığını anlatıyor. Son kısım ise kentin üç önemli meydanının Cumhuriyet döneminde nasıl değiştirildiğini ayrıntılı biçimde tanımlıyor. Bu çalışma sırasında İstanbul'un şehir mekanındaki değişimin ne denli yetersiz belgelendiği ortaya çıktığı için, bu değişimlerin hikayesine de önemli bir yer ayrılmıştır.

Ill An abstract of the Thesis of Emre Yalçın for the degree of Master of Arts in the Institute of Atatürk' s Principle and the History of the Turkish Renovation to be taken September 1997. Title: PLANNING AND CONSTRUCTION IN ISTANBUL IN THE REPUBLICAN PERIOD (1923-1960) This work focuses on the ancient core of Istanbul. Istanbul was an imperial capital for fifteen centuries, but in 1923 it was transformed into an ordinary city. It lost a part of its population, as well as economic and politic power. Then, the great depression affected Turkey -already trying to recover from the defects of the War. Thus Istanbul entered a period of stagnation for two decades. However, the government wanted to have a planned development and hired a renowned urbanist, Henri Prost. When Prost arrived in 1933, Turkey had a state-interventionist economy. Turkey determined its place on the Western Block right after the Second World War. Governments gradually transformed the national economy into a more liberal one. Prost left behind a large amount of plans and projects for the city in 1951. Democratic Party took power in 1950, and encouraged economic liberalism. But they could not mobilize the post-war boom efficiently, and national economy went into a crisis in the mid-1950s. They developed Istanbul in the late 1950s to mask the economic crisis.IV These developments are associated with Adnan Menderes, the then Prime Minister. There is a fallacy about his ultimate determining role in the developments. This work shows how he used Prost's plan as a guide, and how Menderes responded to the consequences of the post-war economic boom. The last part consists of retrospectives of three major squares. This work is basicly descriptive in an attempt to compensate for the lack of it in studies on contemporary Istanbul.