Disability in Turkey

Abstract

KISA ÖZET Özürlülüğün Tarihi : Türkiye Örneği Hazırlayan Enver Ertürk Bu çalışma Türk toplumunda özürlülüğün tarihi geçmişini ve onun sonucu olan, özürlü bireylerin Türk toplumundaki mevcut durumunu incelemeyi amaçlamaktadır. Temel vurgu Cumhuriyet dönemi üzerindedir. Tarihsel dönem seçimi, Cumhuriyet öncesi döneme ait verilerin ve belgelerin pek bulunmaması sebebiyledir tercihten çok bir zorunluluk olmuştur. Teze `Özürlülüğün Gizli Tarihi` başlığının verilmesinin bir sebebi de budur. Teorik çerçeve özürlülük söylemi ve özürlü haklan hareketinin gözden geçirilmesi ile geliştirilmiştir. Yaygın özürlü tanımlan ve özürlülük modellerinin yanı sıra teorik çerçeveyi belirleyen temel kavramlar da eleştirel bir bakış açısıyla incelenmiştir. Dünyada özürlülük hakkında bir ilginin ortaya çıkışma değinilmiş ve bunun kökenleri İkinci Dünya Savaşı'nın yıkıcı tecrübesine dayandınlmıştır. Özürlü politikalarında uluslararası bir aktör olarak Birleşmiş Milletler' in rolü incelenmiştir. Aynca özürlü haklan kavramını görece daha erken gündeme geldiği Amerikan Birleşik Devletleri örneğine de değinilmiştir. Yeni bir sivil haklar hareketi olarak özürlü haklan hareketi de kısaca incelenmiştir. Tüm bunlar, dünyada özürlülük söyleminin ve politikalarının geUşiminin kısa bir özetini ortaya koymuştur. Bu analizler sadece Türkiye özelinde özürlülük meselesini derinden etkileyen küresel gelişmeleri açıklamakla kalmamış; aynı zamanda özürlü politikalan ve özürlü hareketi açısından Türkiye ve yabancı ülkeler arasında karşılaştırma imkanı da sağlamıştır. Tezde Cumhuriyet dönemi özürlü politikalan üzerinde durulmuş, özürlülük politikalarının ve resmi özürlülük söyleminin gelişmesi incelenmiştir. Özürlülere yönelik vıdevlet örgütlenmesi teorik yaklaşımı ve pratik sonuçları açısından incelenmiştir. Türkiye'deki özürlü dernekleri de tez kapsamında araştalmış ve gelişimleri özetlenmiştir. Tez Türkiye'de özürlülük algılarının hala, özürlülüğü tıbbi müdahale ve rehabilitasyonun konusu olarak sunan ve özürlülüğün sosyal boyutunu göz ardı eden tıbbi tıbbi özürlülük modelinin hakimiyetinde olduğunu göstermektedir. Türkiye'de özürlü bireyler çoğunlukla ayrıma tabi tutulmaktadırlar ve sosyal, ekonomik ve siyasi dışlama sürmektedir. Bu bireyler, insani potansiyelleri gerçekleştirme özgürlüğünden mahrum durumdadırlar. vıı

ABSTRACT Disability in Turîsey by Enver Ertüric This study attempted to find out the historical background of the disability in Turkish society and its outcome,the current situation of the disabled individuals in Turkey. Basic focus has been on the Republican era. Historical period choice was, in fact, more than a choice, given the fact that the data and documents about the previous era has been mostly missing. Thus, the thesis had the title of the `Hidden History of Disability`. The theoretical framework of the thesis has been elaborated with a review and analysis of disability discourse and the disability rights movement. Prevailing definitions and model of disability have been mentioned and the basic concepts of this theoretical framework have been also reviewed in a critical way. Emergence of awareness about disability in the world has been mentioned and it has been basically traced back to the devastating experience of the Second World War. The role of United Nations, as an international agent in the disability politics has been analysed. Experience of United States has also been mentioned, given the fact that the disability rights issue has gained relatively earlier interest in United States. Disability rights movement, as a new form of civil rights activism, has also been briefly discussed. These provided a short narrative of the development of disability discourse and politics in the world. These analyses not only provided explanations of the global developments that deeply affected the disability issue in Turkish context,but they also have been sources of comparison between Turkey and foreign countries in terms of disability politics and disability activism. IVThe thesis focused on development of disability politics and the official disability discourse. State organisation pertaining to the disability has been analyzed with its theoretical approach and the practical outcomes. Organisations of the disabled individuals in Turkey also have been studied. The development of disability nongovernmental organisations has been summarised. The thesis shows that the disability perceptions in Turkey are still dominated by the medical model of disability, which renders disability into a question of medical treatment and rehabilitation, undermining its social dimension. Disabled individuals in Turkey are mostly segregated and social, political and economic exclusion still persist. They are deprived of freedom to live out their human potential