Medicine and politics in the late Ottoman Empire (1876-1909)

Abstract

Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü'nde yüksek lisans derecesi için İbrahim Halil Kalkan tarafından Haziran 2004'te teslim edilen tezin kısa özeti: Başlık: Osmanlı Son Döneminde Tıp ve Siyaset (1876-1909) Bir sosyal tarih çalışması olan bu tez son dönem Osmanlı İmparatorluğu'nda, kentsel alanda hıfzısıhha, frengi ve adli tıp olguları üzerinden, siyasi bir fenomen olarak tıp konusunu ele almışta. Tıp, siyasi bir fenomen olarak algılanışının neticesi olarak, iktidar ve tahaküm ilişkileri çerçevesinde değerlendirilmiştir. Dolayısıyla farklı sosyal ve tarihsel aktörlerin toplumsal hiyerarşi içerisinde sahip oldukları pozisyonları tarafından belirlenen eylemleri üzerinde yoğunlaşılmışta. Bu bağlamda tıp konusunda geliştirilmiş olan politikalar toplumsal tabakalaşma açısından analiz edilmeye çalışılmıştır. Çalışma için seçilen II. Abdülhamit dönemi siyasi iktidarın toplumsal bedenin tıbbi ve siyasi kontrolü doğrultusundaki çabalarında bir sıçramanın gözlemlenebileceği bir zaman dilimidir. Ancak yoksul kitlelerin yaşamlarına ileri derecede müdahil olmak üzere tasarlanmış olan halk sağlığı politikaları söz konusu kitlelerin reddetme ve kaçış şeklinde tezahür eden mukavemetleriyle karşılaşmıştır. Normatif bir toplumsal düzenin kurulması doğrultusunda tıp ve hukuk alanlarının eklemlenmesinin bir görünümü olan adli tıp olgusu ise, toplumsal muhalefet çerçevesinde değerlendirildiğinde, yoksul kitleler tarafından modern devletin memurlarının keyfi uygulamalarına karşı koyma vasıtası olarak algılanmıştır. iv

An Abstract of the Thesis of İbrahim Halil Kalkan for the degree of Master of Arts at the Atatürk Institute for Modern Turkish History to be taken June 2004. Title: Medicine and Politics in the Late Ottoman Empire (1876-1909) This thesis, as a work of social history, studies medicine as political phenomena through its three aspects: public hygiene within the urban space, syphilis and forensics, in the late Ottoman Empire. As a result of the conception of medicine as political, this study deals with the issue within the framework of relations of power and domination. Thus, it focuses on acts of different social and historical actors determined by the strategic positions of each within the social hierarchy. Within this framework, this study analyses the policies in the medical realm from the standpoint of social stratification. The period selected to study, the reign of Abdülhamid II, was a turning point in terms of the occurrence of an immediate acceleration in the efforts of the political power towards the medical and political control of the social body. However, the policies of public health which were planned to become highly intrusive in the lives of the poor masses engendered their resistance in the form of refusal and escape. On the other hand, within the framework of resistance, forensics as an illustration of the incorporation of medicine into the law towards the constitution of a normative social order was perceived by the weak as a tool to contest the abusive power of the agents of the modern state. Ill