Staging the revolution: The theatre of the revolution in the Ottoman Empire 1908-1909

Abstract

Bu tez 1908 Devrimi'nin hemen ardından ortaya çıkan ?tiyatro salgını?naodaklanarak, tiyatronun kamuoyunun ortaya çıkışı ve biçimlenmesinde oynadığı rolüve politik niteliğini incelemektedir. Şemsettin Sami'nin Besa yahud Ahde Vefaoyununun sahneye konuluşuyla başlayan bu salgın Sabah-ı Hürriyet oyunununyasaklanmasını izleyen 31 Mart olayı ile son bulmakta ve bu tez içerisinde bu dönem?Devrimin Tiyatrosu? olarak kavramsallaştırılmaktadır. Kendinden önceki ve sonrakidönemden radikal bir biçimde ayrılan, kitlelerin politikleştiği ve politikanınkitleselleştiği bu dönem içerisinde tiyatro kitlelerin mobilizasyonunda, kamuoyununbiçimlendirilmesinde, gündelik politikaya müdahale etmenin etkin bir aracı olarakkullanılmıştır. Bu kavramsallaştırma içerisinde tiyatro metinlerinden ziyade sosyal vepolitik birer olgu olarak oyunların performansları ele alınmıştır. Döneme ilişkin tarihyazımında sanatsal değere haiz olmadıkları sebebiyle göz ardı edilen bu performanslaraslında dönemin devrimsel niteliğini yansıtan siyasal, toplumsal ve kitlesel olaylarolarak bu tezin ana konusunu oluşturmaktadır. Devrim Tiyatrosu'nun örneği olarakBesa, Vatan ve Sabah-ı Hürriyet birer politik ve toplumsal vaka, birer kitle gösterisi,zaman zaman da bir festival haline gelen sahnelemeleriyle ele alınmış ve bu toplumsalolayları mümkün kılan tiyaronun ana bileşeni seyirci faktörü tarih yazımının anaeğilimin aksine analiz çerçevesine dahil edilmiştir. Bu noktadan hareketle bu teztiyatroyu bir edebiyat incelemesi alanından ziyade toplumsal tarihin bir araştırmaalanı olarak ele almıştır. Bu çalışmanın temel kaynakları dönemin basınında çıkantiyatro eleştirileri, haber ve ilanları, anılar ve Başbakanlık Osmanlı Arşivi belgeleridir.

This study scrutinizes the role of theater in the transformation of the publicsphere and its political character by focusing on the ?theater epidemic? that emergedimmediately after the 1908 Revolution. This period is conceptualized as the ?theaterof revolution? which started with the first performance of Besa by Şemsettin Samiand ended first with the ban of Sabah-ı Hürriyet and finally with the 31 MarchAffairs. In this period in which mass politics emerged was distinctive from theprevious and following eras, theater was used as an effective vehicle in thetransformation of the public sphere, mobilization of the masses and intervening in theactual daily politics. In this regard, the performances of the plays are taken intoaccount as a social and political phenomenon, rather than a literary text. Theseperformances forms the main subject of this thesis were social, political and massevents, which reflected the revolutionary aspects of the period. However, theseperformances are undermined by the conventional historiography with the claim thatthey do not have ?artistic? value. The performances of Besa, Vatan, and Sabah-ıHürriyet, which are the representatives of the genre of revolutionary plays, becamepolitical and social events such as a mass pageant, a festival or a demonstration. Inthis respect this study includes one of the main components of theater, the audiences,in the analysis by criticizing the conventional theater historiography. That is why, thisthesis consider theater as a research area of social history rather than field ofliterature. The main sources of this thesis are comprised of theater critiques, new andadvertisements that appeared in periodicals, memoirs and the Başbakanlık OttomanArchives.