The political economy of disability in Turkey`s welfare regime

Abstract

Türkiye'nin refah rejimi 2002 yılından bugüne Adalet ve Kalkınma Partisi'nin yönetiminde büyük çaplı bir dönüşüme sahne oluyor. 2005 yılında yürürlüğe giren Özürlüler Yasası'nı da sosyal politika alanında neden olduğu önemli değişikliklerden dolayı bu dönüşümün önemli bir parçası olarak ele almak mümkün. Bu çalışma, engelliliği kapitalist refah devleti bağlamında ortaya çıkan ve yasal olarak bu kategori içerisinde değerlendirilen kişileri özellikle istihdam ve sosyal yardım alanlarında toplumun geri kalanından farklı hak ve ayrıcalıklara sahip kılan bir politika kategorisi olarak ele alıyor. Bu yaklaşım çerçevesinde, öncelikle engellilik kategorisi ile Türkiye'deki refah rejimi arasındaki tarihsel ilişkiyi irdeleyen bu çalışma, Özürlüler Yasası'nın çıkmasına kadar geçen siyasi süreci ve bu yasanın siyasal sonuçlarını inceleyerek, günümüz Türkiyesinde engellilik kategorisinin politik ekonomisine odaklanmaktadır. Bu çalışma dahilinde üç tür bilgi kaynağından yararlanılmıştır: ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının temsilcileri, engelli örgütlenmeleri ve engellilere hizmet veren örgütlerin temsilcileri ile yapılan derinlemesine mülakatlar; ilgili yasal mevzuat, kamu kurumlarından temin edilen raporlar ve veriler; engellilerin Engelliler.biz internet forumunda aktardıkları deneyimler. Bu çalışmada, Türkiye refah rejimi içerisinde ilk kez 1970li yıllarda ortaya çıkmaya başlayan engellilik kategorisinin, AKP döneminde gerçekleşen refah rejimi dönüşümünde önem kazandığı öne sürülmektedir. Özürlü aylığının miktarında yapılan artışın ve yürürlüğe konan evde bakım aylığının Türkiye'de refah rejiminin sınırlarını genişlettiği iddia edilmektedir. Fakat bu genişlemenin, aylıkların hak sahipliği düzenlemelerinde hakim olan ?liberal artakalancı? yaklaşım ile mitik aile dayanışmasının öncelliğine dayanan muhafazakar bir sosyal politika anlayışının pekiştirilmesini beraberinde getirdiği gözlenmektedir. Son olarak, aynı dönemde özürlü aylığı hak sahipliğine getirilen çalışma koşulunun ve özür oranı hesaplamasında yapılan değişiklikle hak sahipliğinde yaşanan daralmanın, engellilik kategorisinin kişinin çalışabilme kapasitesi temelinde parçalanmaya uğramasına yol açmaya başladığına dikkat çekilmektedir.

Turkey?s welfare regime has been undergoing a massive transformation under the auspices of the Justice and Development Party since 2002. The ratification of the Law on Disabled People in 2005 could be regarded as an important part of this transformation which introduced novel social policy programs while consolidating the preexisting ones. This study approaches disability, in the context of the capitalist welfare state, as an administrative category that entitles its holders to particular rights and privileges, especially concerning employment and social assistance policies. From this perspective, after accounting for the historical relationship between the category of disability and the welfare regime in Turkey, the study investigates the political economy of disability category with a special focus on the political process leading to the promulgation of the Law on Disabled People and its policy implications. Analyses of three empirical sources are made in this study: in-depth interviews with welfare administrators, professionals working for and representatives of disability organizations; legislations, official reports and data obtained from state institutions; and testimonies of disabled people accessed through the Engelliler.biz online forum. The study argues that the category of disability, which first came into being in the 1970s, started to gain importance in the welfare transformation of Turkey in the AKP period. The frontiers of the welfare regime in Turkey expanded by developments in social assistance and cash-for-care policies for disabled people, which connotes both liberal residualism with regard to the restricted coverage of the programs, and conservative outlook due to its ideological commitment to the myth of family solidarity. Lastly, the introduction of work conditionality to disability allowance and the restriction of eligible population due to changes made in the calculation formula of disability occurred which have been leading to the decomposition of the disability category on the basis of a person?s ability to work.