An Ottoman Armenian orphanage: The short history of Dârüleytâm-ı Osmânî in Adana (1909-1918)

Abstract

Bu tez dönemin Adana valisi Cemal Paşa tarafından 1909 Adana katliamları nedeniyle yetim kalan Ermeni kız ve erkek çocukları için Adana'da kurulan Dârüleytâm-ı Osmânî kurumunun tarihini incelemektedir. Temelleri 1909 yılında atılan bu yetimhane, 1911 yılında 500 Ermeni yetim çocuğun eğitimi ve bakımı için resmen açılmıştır. Açılışından kısa bir süre sonra Müslüman yetimler de yetimhaneye yerleştirilmiş ve böylece çok dinli ve çok kültürlü bir kurum haline gelmiştir. Bu tez, yetim kalan Ermeni çocukların tarihsel rollerine vurgu yaparak, yerel yetkililerin, Osmanlı Ermenilerinin ve İttihat ve Terakki'nin yetimhanenin açılmasına yönelik görüş ve tutumlarını göstermeye çalışıyor. Bu tez 1909 yılından 1911 yılına kadar okulun kurulmasını sağlayan süreç ile ilgili kapsamlı bir resim çizerken, bu kurumun insani kaygılardan daha çok politik nedenlerle kurulduğunu iddia etmektedir. Bu çalışma farklı gruplar arasındaki ortaklıkları, anlaşmazlıkları ve çatışmaları 1912 yılından 1914 yılına kadar yetimhanenin yönetimi ve kontrolü üzerine çıkan tartışmalar üzerinden gösterir. Ayrıca, bu tez 1914-1918 arasındaki döneme odaklanarak hükümetin değişen ideolojik, sosyal, ve ekonomi politikalarının yetimhane üzerindeki etkilerini göstermeye çalışıyor. Bu tezde kullanılan birincil kaynaklar Osmanlı arşiv belgeleri, misyoner ve konsül raporları, anılar, gazeteler, vilayet bütçeleri ve nizamnamelerdir.

This thesis examines the history of Dârüleytâm-ı Osmânî institution founded in Adana by Adana Governor Cemal Pasha of the period for Armenian girls and boys who were orphaned due to the Adana massacres of 1909. This orphanage, whose foundations were laid in 1909, was officially opened in 1911 for the education and care of 500 hundred orphaned Armenian children. Shortly after its opening, Muslim orphans were also placed in the orphanage and thus became a multireligious and multicultural institution. This thesis tries to show the views of local officials, Ottoman Armenians, and the Committee of Union and Progress towards the opening of the orphanage, by emphasizing the historical role of the Armenian orphans. While drawing a comprehensive picture of the process providing the establishment of the orphanage from 1909 to 1911, this thesis argues that this orphanage was founded for political reasons rather than humanitarian concerns. The study shows the partnerships, disputes, and conflicts between different groups through the discussions on the administration and control of the orphanage from 1912 to 1914. Furthermore, the thesis shows the impacts of the changing ideological, social, and economic policies of the government on the orphanage by focusing on the period between 1914 and 1918. The primary sources used in this thesis are Ottoman archival documents, missionary and consul reports, memoirs, newspapers, province budgets, and regulations.