The Ottoman architect: A study of ottoman architectural profession and practice

Abstract

Bu çalışmanın amacı Osmanlı döneminde bir meslek olarak mimarlığı ve mimari uygulama yöntemlerini araştırarak Osmanlı mimarını genel olarak vasıflandırmaktır. Mimarın içinde yer aldığı kurum ve buradaki konumu, yetişme şekli, mimari tasarım ve üretim süreci gibi faktörler kuşkusuz onun sanatsal üretiminde ve sonuçta Osmanlı mimarisinin gelişiminde etkili olmuştur. Devletin güçlü merkezi yapısı, Osmanlı hanedanının ve yüksek dlizeydeki memurların tüm mimari faaliyetinden, ve kentsel hayatın mimari ile doğrudan ya da dolaylı olarak ilgili tüm faaliyetini denetlemekten sorumlu bir kurumun, Hassa Mimarlar Ocağının oluşmasına yol açmıştır. Bir baş mimarın yönetimi altında, genelde devşirme kökenli ve mesleki eğitimlerini ocak içinde, usta-çırak ilişkisi çerçevesinde edinen değişen sayılarda mimar imparatorluğun geniş çaplı mimari faaliyetini yürütmüştür, özellikle 16ncı yüzyılda ve 17nci yüzyılın ilkyarısında başmimar ocak içinde güçlü bir kişilik olarak öne çıkar; yönetimi döneminde ocağın tüm faaliyeti kendisine atfedilir. Başmimar öncelikle sarayın yönetici kadrosunun mimariden ve şehirden sorumlu elemanıdır, mimar olarak faaliyeti genelde ikinci plandadır. içinde yetiştiği ve çalıştığı kurum Osmanlı mimarının mesleğine yaklaşımını ve mesleki uygulamalarını şekillendiren faktörler arasındadır. Mimari uygulamada ilgi inşaat prosedürü üzerinde yoğunlaşır, inşaat öncesi mimari tasarım faaliyeti en aza indirgenmiştir. Mimari çizim giderek daha kabataslak hale gelen zemin planlarından ibarettir, kesit çizimleri ve modeller nadiren kullanılır. Kuralların, proporsiyon sistemlerinin uygulanması, detayların belirlenmesi inşaatı yürüten mimara bağlıdır. Böylece Osmanlı mimarı hiç bir zaman inşaat alanını terkedip yanlızca bir tasarımcı haline gelmemiş, ve hiç bir zaman mesleki faaliyetini kuramsallaştırma gereğini duymamıştır mesleğinin daha çok teknik yönü ile ilgili, bir uygulamacı olarak kalmıştır. ISinci yüzyılda sarayın batılılaşma sürecine koşut olarak değişen taleplerini hassa mimarları karşılayamamış, bu da mimarlar ocağının çözülmesine yol açmıştır.

Architectural profession and practice under Ottoman patronage exhibits distinct properties. The extensive administrative centralization has given way to the formation of an imperial architectural institution responsible for ali architectural activities of the Ottoman dynasty and high officials, and for controlling ali urban activity directly ör indirectly related to arclıitecture. This was the Hassa Mimarlar Ocağı / the Corps of Court Architects taking shape in the earlier 16th century. Under the authorlty of a chief architect, a number of architects mostly with devşirme origins and raised within the corps throtıgh master-apprentice relationships, worked in the corps. The figüre of the chief architect in the 16th and earlier 17th centuries was a dominant öne, to whom ali the activity of the corps -which was vast in guantity and quality- coııld be attributed. He was in the first place öne of the administrative officials of the palace, and then an architect.The institution in which he worked in was among the factors that shaped the Ottoman architect's approach to his profession and the way he practiced it. Ottoman architectural practice is characterized by an emphasis on the construction procedtıre and concern with technical refinement, leaving the pre-construction architectural activity to a minimum. Design work was limited to -at times sketchy- drawings of groımd plans and occasional use of models; the rules, proportion system, details were left to be applied ör decided on by the architect in charge during the construction, Thus the Ottoman architect never left the bııilding site to become a designer only, and he never felt the need to theorize on his profession - he remained a practltioner. Westernization in the 18th centııry and the changing demands of the court which the traditionally raised court architects could no longer sufficlently answer, resulted in the dissolution of the corps.