Abdürreşid İbrahim (1857-1994) the life and thought of muslim activist

Abstract

bdüreşid İbrahim'in (1857-1944) politik düşünceleri, akademik ve entellektüel çevrelerde uzun süre tartışılmayı gerektirecek kadar önemli bir bütünlük arz etmektedir. Bu tez'de asıl amaç Abdürreşid İbrahim'in toplumsal ve politik görüşlerini birbiriyle son derece ilişkili üç eksen etrafında incelemektir. Bunlardan birincisi cedidist olarak isimlendirilen Ondokuzuncu yüzyıl Tatar liberal hareketinin oluşturduğu tarihsel çerçevedir. İkincisini ittiha-ı İslam veya Pan islamizm sorunu oluşturmaktadır. Üçüncüsünü ise Ondokuzuncu yüzyıl islam modemizminin teorik ve sosyal çerçevesi oluşturmaktadır. öncelikle milliyetçilikle ilgili teorik bir çerçeve oluşturulmuştur. Bu çerçeveye göre milliyetçilik modem çağın bir ideolojisidir. Yani Hıristiyanlığın çöküşünün ardından ortaya çıkan suni kültürel bir muhayyel cemaattir (imagined community). İkinci olarak Yirminci yüzyılın şafağında klasik islami kültürün politikleşmesi, Müslüman toplumlarda İslami bir muhayyel cemaatin meydan okuyuşu olarak yorumlanmıştır. Bu yeni kurgu İslam yenilikçiliğiyle, bir başka ifadeyle İslam modemizmiyle atbaşı gelişmiştir. Bu tez'de Tatar cedidist hareketinin tarihi, Abdürreşid İbrahim'in hayatı, onun anıları ve `Tearüf-i Müslimin` (1910-1911 yılları arasında İstanbul'da Abdürreşid ibrahim tarafından yayınlanmıştır.) ve `İslam Dünyası` (1913-1914 yılları arasında İstanbul'da Abdürreşid İbrahim tarafından yayınlanmıştır.) dergilerindeki yazıları yukardaki teorik çerçevenin ışığında incelenmiştir. Bu çerçevede Abdürreşid İbrahim'in cedidist hareketin politikleşmesi sürecinde Abdürreşid İbrahim'in belirleyici olduğu vurgulanmıştır. Abdürreşid ibrahim herşeyden önce bir propagandist ve eylem adamı olarak ön plana çıkmaktadır. İslam modemizmi çerçevesinde değerlendirilebilecek teorik konularla fazlaca ilgilenmemiştir. Abdürreşid İbrahim, yaşamı boyunca üç temel politik proje gündeme getirmiştir. Bunlar sırasıyla Pan-islamizm, ittihad-ı Sank ve Pan-Turanizmdir. Tez'de bunların Abdürreşid İbrahim için birbirinin alternatifi üç kurgusal politik toplumlar olduğu (muhayyel cemaat) gösterilmeye çalışılmıştır. Ancak Pan-lslamcı bir söylem her zaman baskın olmuştur. Bir cedidist önder olarak Abdürreşid İbrahim, evrensele! söylemine rağmen, esas olarak Tatar toplumunun ve Osmanlı Devleti'nin politik ve sosyal sorunlarıyla meşgul olmuştur. Bu anlamda onun Pan-lslamizmi Tatar rengi taşımaktadır. Abdürreşid İbrahim dünyanın politik koşullarını süreç içinde hızla değişmesine rağmen Pan-lslamcı politik görüşünü ölümüne kadar korumuştur.

The life and political ideas of Abdürreşid Ibrahim (1857-1944) constituted a challenging totality that will long be discussed and debated in intellectual and academic circles. In this present thesis the primary concern is to analyze Abdürreşid ibrahim's social and political thoughts in respect of three subjects which in fact are strictly bound to each other: The first one is the Tatar liberal movement, i.e. the cedidist movement, the second is the question of ittihad-i Islam or Pan-lslamism, and the last one is the theoretical and social aspects of Islamic modernism. First, a theoretical framework about nationalism is developed. According to the arguments of this thesis nationalism is an ideology of the modem age in that it is `an imagined community, cultural artefact which arose following the decline of the imagined community of Christendom`. Second, politicization of classical Islamic culture throughout and at the turn of the nineteenth century is understood as the appearance of a challenging imagined community in the Muslim world which progressed side by side with a religious reformism, i.e. islamic modernism. The history of the Tatar cedidist movement, the life of Abdürreşid Ibrahim, his memoirs and his writings in Tearüf-i Müslim'in` (a periodical published by Abdürreşid Ibrahim in Istanbul between 1910 and 1911) and in `Islam Dünyası` (a periodical published by Abdürreşid Ibrahim in Istanbul between 1913 and 1914) is studied in the light of the above theoretical considerations. It is shown in this thesis that Abdürreşid Ibrahim played a crucial role in the politicization process of the cedidist movement. He was above all a political activist and propagandist, and rarely dealt with theological matters. i Throughout his life he developed what seemed to be three divergent political projects: Pan-lslamism, Pan-Turanism and ittihad-ı Şark; ail were compatible within Islamic discourse. It was also shown that these projects were also alternative imagined communities for Abdürreşid Ibrahim. However Pan-Islamic discourse was always dominant for his political system. As a cedidist leader Abdürreşid Ibrahim, despite his universalistic discourses, was primarily engaged with the Tatar and Ottoman political and social affairs. In this sense his Pan-lslamism was marked by a Tatar appearance. Although the world political conjuncture changed considerably Abdürreşid Ibrahim preserved his Pan-Islamic political view until his death.