Modern Türk tiyatro edebiyatında gayrimüslim Osmanlıların temsili (1874-1912)

Abstract

Bu tez, gayrimüslim Osmanlıların Modern Türk Tiyatro edebiyatındaki (1874-1912)temsil edilme biçimleri üzerine bir çalışmadır. 19. yüzyıla damgasını vuranmilliyetçilik akımı ve Tanzimat'la başlayan reform sürecinin yarattığı kırılmanınoyunlardaki gayrimüslim temsillerine yansımasının daha açık bir biçimdealımlanması için öncelikli olarak Karagöz oyunlarındaki gayrimüslim temsillerinideğerlendirir. Gayrimüslimlerin batı tarzı tiyatro sanatının Osmanlıİmparatorluğu'ndaki öncü isimleri olmalarına karşın Tanzimat'la birlikte genelolarak edebiyata özelde tiyatro edebiyatına ?milli? bir karakter kazandırmaya çalışanyazarların eserlerinde sınırlı oranda temsil edilmiş olmalarının nedenlerini inceler.Oyun kişileri arasında gayrimüslim Osmanlıların bulunduğu telif oyunlaraodaklanarak, Osmanlı İmparatorluğu'nda yaşanan ekonomik ve siyasi değişimlerdoğrultusunda gayrimüslimlerin ?temsil edilme? ve ?algılanma? biçimlerini tartışır.Bu tartışmalar doğrultusunda iddia edilen ise 19. yüzyılda Osmanlı ülkesinde etkisiniarttıran milliyetçi-ayrılıkçı faaliyetlerin ve gayrimüslimler lehine değişen ekonomikdengelerin yarattığı ?biz? ve ?onlar? algısının oyunlardaki gayrimüslim tiplerintemsiliyetlerini belirlediğidir. Bu dönem kaleme alınan oyunlarda, kimi zaman dinikimi zaman etnik aidiyeti imlese de, gayrimüslim unsurların dâhil edilmedikleri yada şartlı bir biçimde dâhil edilmiş oldukları bir ?biz? düşüncesinin hâkim olduğunuileri sürer.

plays are primarily examined to show the reflection of the break led by thenationalism movement which hit the 19th century and the reform process startingwith the Tanzimat period on non-Muslim representations in plays more clearly. Thisstudy analyzes the reasons why non-Muslims? representations were limited in theworks of playwrights who tried to bring in a ?national? character to literature ingeneral and drama in particular although non-Muslims were the pioneers of theWestern theatre in the Ottoman Empire. It discusses the forms of ?representation?and ?perception? of the non-Muslims in accordance with the economic and politicalchanges in the Ottoman Empire focusing on the copyright plays which include non-Muslim characters.It is argued that the sense of ?we? and ?they? originated from the nationalistseparatistactivities which grew stronger in the 19th century in the Ottoman Empireand the economic balances which turned to the non-Muslims? benefit determines therepresentation of the non-Muslim characters. It is maintained that an idea of ?we? isdominant in the plays written in that period as non-Muslim elements whichsometimes mark the religious identity and sometimes the ethnic identity are notincluded at all or conditionally included.