İlimler tasnifi geleneğinde müziğin yeri ve önemi

Abstract

Müzik, insanın tarih boyunca çeşitli amaçlarla kullandığı bir araç olmuştur. Toplum ve kültürlere göre farklı tezahürlerle karşımıza çıkan müzik dinî törenler, cenazeler, kutlamalar, düğünler gibi insan yaşamının her anında yerini almıştır. Müzik, Çin ve Antik Yunan medeniyetlerinde sistematik şekline kavuşması ile beraber eğitim sisteminde de kendine yer edinmeye başlamıştır. Pisagor'un müziği matematik ile ilişkilendirmesi, Platon'un çocukların eğitiminde müziğin önemine dikkat çekmesi, Aristoksenos'un müziğe dair müstakil eserler vermesi gibi gelişmeler bu sanat bir ilim olarak ele alınmasını sağlamıştır.Müzik, Orta Çağ'ın yedi özgür sanatından biri olarak kabul edilerek aritmetik, geometri ve astronomi gibi ilimler ile birlikte değerlendirilmiştir. İslâm medeniyeti ise Beytü'l-Hikme merkezli tercüme hareketleri neticesinde söz konusu ilimlerle tanışmıştır. İslâm düşünürleri konularını belirlemek, birbirleriyle ilişkilerini saptamak, eğitim müfredatı oluşturmak gibi nedenlerle bu ilimleri sınıflama yoluna gitmişlerdir. Kindî ile başlayan bu sınıflama süreci Fârâbî, Harezmî, İhvân-ı Safâ ve İbnâ Sînâ gibi filozoflarla devam ederek köklü bir geleneğin oluşmasını sağlamıştır. İslâm düşünürlerinin yaptığı bu sınıflandırmaların birçoğunda ise müzik ilmi matematik ilimlerin içerisinde değerlendirilmiştir. Onlar, müzik ilmini yaptıkları tasniflerin içinde konumlandırmalarının yanı sıra bu ilme dair müstakil eserler de kaleme alarak müzik ilmine verdikleri önemi göstermişlerdir. Bu eserlerde kendi müzik felsefelerini ortaya koymuşlar ve ayrıca birçok müzikal konuya temas ederken enstrümanlara dair bilgiler de vermişlerdir. Nitekim bu çalışmada İslâm filozoflarının ilimler tasnifi ile müziğin bu tasnifteki yeri ve önemi değerlendirilmiştir.Anahtar Kelimeler: İslâm Felsefesi, İlimler Tasnifi, Müzik, Kindî, Fârâbî, Harezmî, İhvân-ı Safâ, İbn Sinâ

Music is an instrument which is used for various purposes throughout history by humankind. Music, which appears in different variety by societies and cultures, is to live in every moment of human life such as rites, funerals, celebreties, weddings. As music became its systematic form in Chinese and Ancient Greek civilitazion, it also was started to use in education. At first, Pythagoras linked between music and mathematics, and then Plato thought that music was one of the first lesson which should be taught to children. Moreover, Aristoxenus was the first philosopher who wrotes books which cover only music topics. By means of these progresses, this art was considered as a science.Music was regarded as one of the Seven Liberal Arts with arithmetic, geometry and astronomy. Islamic civilization met these sciences through translation movements in House of Wisdom (Bayt al-Hikmah). They classified these sciences for several reasons including determining sciences topics, finding out relations with each other, and setting a curriculum. This process of classification, which was started by al-Kindī and proceeded by al-Fārābī, al-Khwārizmī, Ikhwan Al-Safā and Ibn al-Sīnā formed rooted traditions. In many classifications that was done by Islamic philosphers music was thought to be sub-branch of mathematics. And they also gave importance to musical science by writing books which cover musical topics and informations of instruments as well as their philosophy of music. In conclusion, classification of sciences of Islamic philosophers and importance and place of music have been evaluated.Keywords: Islamic Philosophy, Classification of Sciences, Music, al-Kindī, al-Fārābī, al-Khwārizmī, Ikhwān al-Safā, Ibn al-Sīnā