A critical study of Birgivi Mehmed Efendi`s (D.981/1573) works and their dissemination in manuscript form

Abstract

Bu çalışma, Osmanlı ulemasının tüm zamanların en etkili ve tartışmalı isimlerinden birisi olan Birgivi Mehmed Efendi'nin (929-981 / 1523-1573), vefatından sonraki yüzyıllarda diğer Osmanlı okurları ve yazarları tarafından nasıl alımlandığı ve algılandığını inceliyor. Çalışma söz konusu incelemeyi bir yandan Birgivi'nin bibliyografyasının eleştirel bir analizini yaparak, diğer yandan da onun eserlerin dağılımı üzerine çalışarak, gerçekleştiriyor. Birgivi'ye nisbet edilen yüzü aşkın eseri eleştirel bir şekilde ele alan çalışma, kendisine yapılan çok sayıda yanlış nisbeti tesbit edip bu yanlış atıfların bir kısmının Birgivi'yi, şimdilerde artan bir şekilde sorgulansa da hala oldukça yaygın ve genelgeçer olan o imaja, tavizsiz bir selefi çizgiye sahip Sufi-karşıtı bir alime dönüştürmekte nasıl doğrudan bir araçsallık üstlendiğini gösteriyor. Tez ayrıca her birinin görece önemini ve yazarın imajının oluşumu ve alımlanmasının belirlenmesinde oynadığı muhtemel rolü mümkün olduğunca doğru tespit etmek maksadıyla, Birgivi'nin kendi eserlerinin de envanterini tutuyor. Son olarak, İstanbul'daki yazma kütüphanelerini esas alarak bu eserlerin nüshalarının dağılımını inceleyen mevcut çalışma Birgivi'nin eserlerinin önce on yedinci ve on sekizinci yüzyıllara ait tarihsel bir haritasını çıkarıyor, ardından da ortaya çıkan dağılımı tarihsel bağlamda o dönemdeki gelişmelerle ilişkilendirerek anlamaya ve açıklamaya çalışıyor.

This study examines how one of the most influential and controversial Ottoman scholars of all time, Birgivi Mehmed Efendi (929-981 / 1523-1573), was perceived and received by other Ottoman readers and writers in the centuries following his death. This it accomplishes through a critical analysis of his bibliography on the one hand, and through a study of the historical dissemination of his works on the other. By critically handling the over one-hundred texts that had been attributed to Birgivi, the study identifies many misattributions to him and illustrates that some of these false attributions were directly instrumental in turning Birgivi into an anti-Sufi scholar with an uncompromising selefî persuasion, an image that is still well and alive, if also increasingly questioned, in the present time. The thesis also scrutinizes the inventory of Birgivi?s own works in order to establish as accurately as possible the relative significance of each work and the role that each might have played in the formation of the image of the author as well as in the determination of his reception. Finally, by exploring the dissemination of manuscript copies of these works based on the manuscript libraries in Istanbul, the study first proposes a historical map of Birgivi?s works in the seventeenth and eighteenth centuries, and then tries to understand and explain the dissemination in the historical context and in relation to the developments of the period.