Politics in a sixteenth - century Ottoman scholar`s worldview: Taşköprizade Ahmed`s (d. 968 / 1561) discourse on rulership

Abstract

Bu tezin odak noktasını Selim I (1512-20) ve Süleyman (1520-1566) dönemi Osmanlı alimlerinden Taşköprizade Ahmed'in yönetim konusundaki söylemi oluşturmaktadır. Ahlak, felsefe ve tasavvuf türleri içerisinde ele alınabilecek üç metninin analizi yoluyla bu tez, Taşköprizade'nin ortaya koyduğu siyasi ve ahlaki öğretilerine on altıncı yüzyıl ortası Osmanlı bağlamı içerisinde ışık tutmaktadır. Entellektüel bağlam açısından, Taşköprizade İci'nin metnine şerh yazarak ahlak geleneğini sürdürmüş ve aynı zamanda yazdığı ilimler ansiklopedisinde yönetimle ilgili ilimlere dair mevcut en ayrıntılı ilimler tasnifini meydana getirmiştir.Bu tezin ana iddiası, Taşköprizade'nin Gazali'yi kendisine ilmi model olarak gördüğü ve yönetim üzerine düşüncelerini formüle ederken de ana ilham kaynağı olarak aldığıdır. Siyaset mertebeleri, yönetimde ilim vurgusu, alimler ve sultanlar arasındaki ilişkinin mahiyeti ile ideal yöneticiyi bir zahid olarak tasavvur etme hususlarında Taşköprizade, Gazali'nin görüşlerini benimseyerek yeni bir bağlamda ele almıştır. Taşköprizade'nin yönetim üzerine düşüncelerini formüle ederken ikinci ilham kaynağı Ibn Arabi olmuştur. İnsanın kendini yönetmesi ile insan topluluğunun yönetimi arasında doğrudan bir ilişki kurarken Taşköprizade, İbn Arabi'nin sembolik dilini kullanmıştır. Bu tezde gösterilen özellikleriyle Taşköprizade, yönetim söyleminde ahlaki-felsefi bakış açısını benimseyen on altıncı yüzyıl Osmanlı siyasi düşünürleri arasında kendine has bir biçimde yer alır.

This thesis focuses on the theme of rulership in the discourse of the Ottoman scholar Taşköprizade Ahmed (d. 968/1561), who lived during the reigns of Selim I (1512-20) and Süleyman (1520-1566). Through an analysis of his three works, which might be regarded as ethical, philosophical and sufi texts, this thesis sheds light on Taşköprizade's political and moral teachings within the context of the mid-sixteenth century Ottoman Empire. In terms of intellectual context, Taşköprizade not only continued the akhlāq tradition by composing a commentary to Ījī's text but also provided one of the most elaborate classifications of the sciences of rulership in his encyclopedia of sciences. The central argument of the thesis is that Taşköprizade's foremost scholarly model and main source of inspiration in formulating his views on rulership was Abū Ḥāmid al-Ghazālī. Envisioning an ideal ruler to be an ascetic, Taşköprizade embraced and reappropriated many aspects of Ghazālī's discourse on rulership, namely, the degrees of government, the emphasis on knowledge in rulership, the ideal relationship between scholars and sultans as well as the high standards of piety for rulers. Taşköprizade's second source in formulating his views on rulership was Ibn al-'Arabī, whose symbolic language helped Taşköprizade make a direct correlation between the government of self and the government of human community. Notwithstanding his peculiar discourse, Taşköprizade can be situated among the sixteenth-century Ottoman political writers who maintained a moral-philosophical approach to rulership.