The han in eighteenth- and early nineteenth- century İstanbul: A spatial, topographical and social analysis

Abstract

Bu doktora tezi on sekizinci ve erken on dokuzuncu yüzyıl Osmanlı İstanbulu hanlarını incelemektedir. Tarihi mekânsal dinamiklerle birlikte düşünerek, erken modern İstanbul hanlarını, mekân, inşa, biraradalık ve gözetim kavramları çerçevesinde analiz etmeyi amaçlamaktadır. Bu bağlamda, şehir hanlarına odaklanarak, İstanbul hanlarının mekânsal topoğrafyası, şehrin ticari altyapısının inşası, kamu mekânlarında gündelik etkileşimler ve siyasi iktidarın kamu mekânı üzerindeki ahlak merkezli gözetim mekanizmaları gibi mevzuları ele almaktadır. Bu doktora tez çalışması erken modern Osmanlı başkentinin ticari mekânlarının on sekizinci yüzyılda nihai biçimine ulaştığını ileri sürmektedir. Bu süreç 1701 yılında çarşı bölgesinin üstünün kapatılması ile başlamış olup 1755 tarihinde Nuruosmaniye Külliyesi'nin bedesten yakınında inşası ile hızlanmış ve 1763'te Büyük Yeni Han'ın ve ticari bölgede diğer çok sayıdaki hanın inşasıyla devam etmiştir. Bu bağlamda on sekizinci yüzyıl İstanbul'unda şehir mekânındaki dönüştürücü etkileri ve canlandırıcı rolleriyle yeni han projelerine odaklanarak, bu tez çalışması Osmanlı sultanının başkentin ticari bölgesinde, ekonomik ve ticaret alanına müdahil olarak mevcudiyetini yeniden tesis ettiğini ileri sürmektedir. Bu doktora tez çalışması özellikle hanların kullanımı ve hanlar üzerindeki siyasi iktidarın kontrol meselelerini merkeze alarak İstanbul han çalışmalarına yeni katkılarda bulunmayı da amaçlamaktadır. Bu bağlamda erken modern İstanbul'u kamu alanını, biraradalığın, sosyalleşmenin ve teatralliğin alanı olarak mekânsallaştırmaktadır. Ayrıca hanların içinde ve etrafında gerçekleşen kamusal dışavurumları mefasid olarak gören Osmanlı siyasi söylemini inceleyerek, siyasi iktidarın kamu düzeni bağlamında hanlar üzerindeki gözetim mekanizmalarını analiz etmektedir.

This thesis aims to examine the han in Ottoman Istanbul in the eighteenth and early nineteenth centuries. By thinking on history in its spatial dimensions, it attempts to analyze early modern Istanbul hans within the framework of four main concepts: space, construction, conviviality, and surveillance. Through the focus on urban hans, this thesis endeavours to offer new perspectives on a number of issues regarding the city. These issues include the spatial topography of the urban hans within the city, the construction of the urban commercial infrastructure, everyday interaction in public spaces, and the morality-centered surveillance mechanisms of the political power over these spaces. This thesis argues that the commercial spaces of the early modern Ottoman capital took their ultimate form in the eighteenth century. This process started with the closing of the market region with a roof in 1701, quickened by the construction of the Nuruosmaniye Complex near the Bedestan in 1755, and continued with the construction of Büyük Yeni Han in 1763 and multitude of others in the commercial district. By focusing on the new han projects in the eighteenth century with their transformative consequence on the landscape of Istanbul and their revitalized role, this thesis claims that the Ottoman sultan, by getting involved in the economic and spatial realms, reestablished the presence of the dynasty in the commercial district of the Ottoman capital.This thesis also attempts to make new contributions to the study of Istanbul hans particularly focusing on their use and the political authority's control over them. In this manner, it spatializes the public realm within the context of early modern Istanbul, as a domain where conviviality, sociality, and theatricality are embedded. By analyzing the Ottoman political language that dealt with the public manifestations shaped in and around the han as mefasid (evils), it also examines the surveillance mechanisms of the political authority over the hans in the context of public order.