19. yüzyılda Osmanlı`da Batı anlayışı doğrultusunda manzara resmi

Abstract

Osmanlı'da, geleneksel minyatür resminde batı resminin etkilerinin görülmeye başladığı dönem 15. yüzyılın ortalarıdır. Fatih Sultan Mehmet'in batı sanatına ilgiyle yaklaşması ve dönemin tanınmış ressamlarını saraya davet ederek portresini yaptırması, resim sanatımızın yeni yönelişleri açısından büyük önem taşır. 16.yüzyılda daha çok doğuya yönelen Osmanlı İmparatorluğunda, kesintiye uğrayan batı etkilerinin yeniden görülmesi ve hızla günlük yaşamın her alanında kendini hissettirmesi yaklaşık iki yüzyıllık bir ardan sonra, III. Ahmet dönemi (1703 - 1730) ile başlar. Yirmi Sekiz Çelebi Mehmet'in Fransa'ya elçi tayin edilmesi (1721) sonrasında, batının yaşam tarzının örnek olarak benimsenmesiyle, batı etkilerinin yaygınlaşması sağlanmıştır. Yabancı elçiliklerin mahiyetindeki mimar ve ressamların getirdiği yeni etkiler, Osmanlı sarayında büyük ilgi ile karşılanmıştır. Bu dönemde yabancı mimarlara, içinde batı estetiğine uygun süsleme amaçlı resimlerin yeraldığı çok sayıda köşk, kasır ve yalılar yaptırılmıştır. Bu yapılarda yeralan duvar resimlerinde, perspektif ve derinlik kaygısı taşıyan manzaralar görülür. Geleneksel minyatür resminin, şema yapısından uzaklaşarak, batı kompozisyon arayışlarına yönelmesi, yine 18. Yüzyılın başından itibaren görülmeye başlanır. Çeşiti yazma eserlerde yeralan ilk batı resmi denemeleri, seyahatnamelerdeki manzara resimleri, bu etkilerin görüldüğü çalışmalardandır. 19. yüzyılın başında, batılılaşma girişimleri çerçevesinde kurulan çeşitli askeri okullarda, eğitim gereği desen derslerinin yeralması ve bu dersleri genellikle yabancı hocaların vermesi, yeni resim anlayışının yerleşmesini getirmiştir. Bu okul öğrenci ve mezunların oluşturduğu, `Asker ressamlar` olarak da tanımlanan kuşak, batı anlayışına yönelik Osmanlı resiminde, güzel sanatlar alanında eğitim verecek Sanayi-i Nefise Mektebi'nin kurulmasını sağlayan ortamın oluşturulmasında, önemli katkılar sağlamıştır. (XI)Saray tarafından teşvik gören ve himaye edilen bir çok yabancı ressamın sağladığı canlı ortamın, Osmanlı resmine olan etkileri önemlidir. Bu yeni oluşumda gayrimüslim ressamların katkılarını da unutmamak gerekir. İlk çağda mağralardaki duvar resimlerinde, Mısır'da mezar odalarında şematik bir plan olarak yer alan manzaralar, Roma'da genellikle konsüllerin konut ve villalarında dekorasyona hizmet etme amacına yönelmişti. Avrupa'da erken hristiyanlık döneminden başlayarak, dini resimlerin arka fonunda yer alan manzara resimlerinin, bağımsız bir resim formuna dönüşmesi ancak Rönesans'la sonra mümkün olabilmiştir. Bu dönemde İtalyan ve Flaman resminde önemli manzara örnekleri görülmeye başlar. Ruisdael, Constable, Turner gibi manzara ressamları, süreç içinde 19. yüzyılda izlenimcilik akımı ile yeni bir anlam ve boyut kazanacak olan Avrupa manzara resminin önemli temsilcileri olarak öne çıkarlar. Osmanlıda minyatür resminde şematik biçim formuna sahip ve ana konuyu destekleyen bir işlev gören manzaralar, erken dönemlerden itibaren kompozisyonda yeralır. Perspektif ve derinlik yaratma kaygısı taşıyan ilk manzara denemelerini 18.yüzyıl minyatürlerinde görmekteyiz. Levni'nin resimlediği `Surname - i Vehbi` de yer alan minyatürlerde, geri plandaki manzara formu içindeki elemanların, perspektif ve oransal düzenlemeleri, batı resmine uygunluk gösterir. Bu dönemde bir bölüm yazma eserde, figürün yeralmadığı manzara örneklerine raslanır. Minyatürlerde, genellikle bir savaş alanının geri planında görülen manzara örnekleri, giderek yerini pastoral kır ve köy görünümlerine bırakmıştır. Bu konu değişikliğini, imparatorluk sınırları içindeki görünümleri resimleyen yabancı ressamların, saray ressamları üzerinde yarattığı etkilerle açıklamak yanlış olmaz. (XII)19.yüzyılda askeri okullarda yeralan desen derslerinde, genelikle manzara konulu resimler yapılıyordu. Basılı çizimlerden ve süreç içinde fotoğraftan yararlanıldığı batı tekniğine uygun yağlıboya manzara resimleri yapıldı. Saray yapıları, köy, şehir ve çeşitli doğa görünümleri bu dönem yapılan manzara resimlerinin konularını oluşturdular. Manzara resminde gözlemin öne çıkması Osmanlı resminde yeni bir dönemi ifade eder. Bu anlayışın yerleşmesinde açık havada resim yapan yabancı ressamların yarattığı etkileriyle birlikte, yurtdışına gönderilen Osmanlı ressamlarının eğitim sistemini değiştirmeye yönelik yaklaşımları da rol oynamıştır. Gayrimüslim ressamların, doğadan yola çıkarak gerçekleştirdikleri manzara resmi örnekleri batı resminin form anlayışına uygunluk taşırken, yapılarda duvar ve tavan resmi olarak raslanan halk resmi örneklerinde ise, batı resminin etkilerinin izleri görülür. Sanayi-i Nefise Mektebi'nde daha çok figürün ön plana çıkarılmasına dayanan eğitim sistemi, manzara resminin gelişim sürecini etkilememiştir. 1914 kuşağı ile akademik resmin, manzara konusuyla organik bir birleşimi sağlanmış ve etkilerini günümüze kadar taşımıştır.

It is the middle of the 15th century that traditional Ottoman miniature art was first influence by the Western art. Mehmet II (The Conqueror) was interested in the Western approach to art. He invited famous painters of the time to have his portrait made, and this have had a big influence on the new trends in Turkish Painting. In the 16th century, when the Ottoman Empire was closer to Oriental cultures, western influence experienced a short interruption. Western influences emerged again during the reign of Sultan Ahmed III (1703- 1730). Following the appointment of Twenty-Eight Çelebi Mehmed as ambassador to France (1721), Western lifestyle became more and more wide spread. Architects and painters under the protection of foreign ambassadors brought a lot of excitement to the Ottoman court. During this period, many kiosks, kasr, and `ya'ı` (wooden seaside houses) built by foreign architects, with interiors designed according to Western esthetic concerns. The murals of this period depict landscape that introduced perspective drawing and deft of field. In the 18th century, the traditional diagrammatic structure of the miniature art started disappear and an inclination towards the western composition all rules was observed. The painting experiments in the western style that can be found in various. Manuscripts and sketches of landscapes in traveler` books are studies done under these influences. In the beginning of the 1 9 Th. century, the Military schools were established to favor Westernization. Foreign teachers, who taught drafting in these schools, caused the propagation of a new sense of painting. The generation of graduates and students of this school, known as who were know Military Painters, had important contributions in establishing `Sanayi-I Nefise Mektebi`, a school which offered a Western art training. (XIV)The vivid atmosphere created by foreign painters and artists under the protection of the court is an important impact on the Ottoman painting. However, one should not forget the contributions of the non- Moslem painters to the formation of this new sense of art. The cave paintings of the primitive ages and the schematic landscape plans in Egyptian tombs have been interpreted as interior decorative paintings in the residences of Roman consuls. The landscapes depicted in the backgrounds of religious paintings of the Early Christian era have turned into an independent painting style only after the Renaissance. Landscape painters such as Ruisdael, Constable and Turner are the pioneers of the European landscape painting, which gained a new meaning and dimension following the impressionist trends in the 19th century. In early Ottoman miniatures it is possible to see, landscapes that have a diagrammatic character and support the basic theme. The first landscape painting experiments that had some concern for perspective drawing and depth of field can be found in 18th century miniatures. In Levni's miniatures, perspective and proportion principles were emphasized. In this period, manuscripts depicting landscapes with no human figures can be seen. In Ottoman miniatures, mural landscapes which used to serve as backgrounds to battle scenes have later become the main theme. It would not be wrong to say that this shift was caused by the influence that European painters had on the Ottoman artists in the court. Students at the military schools in the 19th century painted landscapes during the drawing classes. Landscape were painted in oil taking advantage of printed landscape etchings or photographs. The palaces, village views, town views and landscapes were painted duringihis period. The emergence of (XV)observation is a completely new phase in Ottoman Painting. Foreign painters who did outdoor paintings and Ottoman painters who were sent abroad for education had a big impact in the adoption of this new approach. The paintings of non-Moslem painters which embodied the esthetic concerns of Western landscape painting have also played an important role. It is possible to observe some Western influence even in the works of folk artists who painted residences. The fact that the training in the Sanayi-i Nefise-i Mektebi (School Of Fine Arts) focuses on figure drawing has not affected the evolution of landscape painting. The 1914 generation has accomplished a successful integration of landscape painting into academically painting and this integration had a sustained effect until the present.