Akdeniz bölgesinde yetişen bazı boya bitkilerinin drog ve posaları ile ilmelik yün ipliklerinin boyanması ve haslık değerleri

Abstract

Geleneksel Türk El Sanatlarının içinde büyük öneme sahip halı ve kilim dokumacılığında, doğal boya kullanımı çok önemli bir yer tutmaktadır. Dokumada kullanılan yün ve pamuk ipliklerinin doğal boyalarla renklendirilmesi, halı ve kilimlerin değerini ve kalitesini arttırmakta aynı zamanda ömrünü de uzatmaktadır. Ayrıca doğal boyalarla boyanan ürünlerin toksik ve alerjik yan etkileri de bulunmamaktadır. Boyama sonrasındaki atıkları da çevreye zarar vermemektedir. Geleneksel boyama yöntemleri dışında kullanılmayan bu doğal boyalar, hem önemini kaybetmiş hem de boyama yöntemleri unutulmaya yüz tutmuştur. Doğal boyamacılığı bu noktaya getiren en önemli etkenlerden birisi sadece evlerde veya atölyelerde uygulanabilir olmasıdır. Bunun sebebi fazla miktarda ham madde yani doğal boya maddesi toplanamamasıdır. Küçük miktarlarda yapılacak boyamalar için bile gereken ham madde miktarı oldukça fazladır. Doğal boyamacılığın bu açığını kapayabilmek adına yapılan bu çalışmada, bitkilerin posaları değerlendirmeye alınmıştır. Uçucu yağ alım işlemi için toplanan adaçayı, kekik, oğul otu ve sarı kantaron bitkilerinin drog ve posaları kullanılmıştır. Bu çalışmada daha önceden uygulanmış doğal boyama reçetelerine göre hem geleneksel hem de endüstriyel boyama yöntemleri ile boyamalar yapıldı. Bu boyamalar sonrasında elde edilen renkler drog ve posa olarak değerlendirilmiş ve sürtünme haslık testi yapılmıştır.

The use of natural dyes has an important place in carpet and rug weaving practice in traditional Turkish handicrafts. In these weavings coloring of wool and cotton yarns with the use of natural dyes increase the value and quality of the products and also extend their lifespan. In addition when the products are dyed with natural dyes, toxic and allergic side effects do not occur. After dyeing the outcome waste does not become harmful for the environment. These natural dyes are not used anywhere excluding the traditional dyeing methods. These natural dyes have lost their importance and the dyeing methods are being forgotten. One of the most important reasons for this situation is that this method is only applicable in dwellings and workshops. In addition abundant raw material, in other words, agents for natural dyes cannot be collected. The necessary amount of raw material is quite high even for modest amount of dyeing. This study aims to compensate the above-mentioned drawbacks of natural dyeing. In so doing the pulp of plants are evaluated. Drog and pulp of the plants such as sage, thyme, lemon balm and St. John's Wort are used and collected for essential oil extraction. In this study dyeing is performed in both traditional and industrial methods according to the previously-applied dyeing receipts. Colors obtained in these dyeing processes are interpreted as drog and pulp and colorfastness to rubbing test is performed.