Geleneksel Tokat evleri: Kültür konutunun iç mekan açısından incelenmesi

Abstract

Tarihsel gelişimi içinde ilk olarak yaşadığı Bozkır Kültürünün bir yansıması olan çadır (yurt-oba) formlu yaşam alanlarından, cumbalı, bahçeli ve çoğunlukla Haremlik ve Selamlık bölümlerini de içinde barındıran ev formuna kadar çeşitli evrelerden geçerek oluşan Türk tipi ev planları, coğrafi bölge, inanç sistemleri ve en önemlisi etkilendiği-iletişimde olduğu toplumların ve kültürel yapıların etkisiyle biçimlendiğini gözlemlediğimiz bir yapı formudur. Türk evi, Osmanlı İmparatorluğunun fethettiği sınırlar içersin de özellikle Rumeli ve Anadolu taraflarında gelişerek yayılmış ve beş yüzyıl kendine has özellikleriyle hüküm sürmüş bir ev tipidir.Zira oda ve sofanın önemli ayraç olduğu Türk konut planında, Türklerin bağımsız hayat tarzlarının ev içindeki birimi olan oda ve göçebe kültürdeki çadır formu arasında düzen ve plan örtüşmesi apaçık göze çarpmaktadır. Özellikle inançsal etkilerin ve kültürel algıların katkısıyla şekillenen aile mahremiyeti düşüncesi de göz önünde bulundurarak biçimlenen Geleneksel Türk evi planı, sofasız plan, dış sofalı plan, iç sofalı plan, orta sofalı plan olarak dört grup içeresinde incelenmektedir. Oluşturulan bu plan yapıları, yapının üzerine kurulduğu arazinin ve içinde yer aldığı meskûn mahallin sağladığı olanaklar çerçevesinde biçimlenmiş ve asırlarca Türk insanının gereksinimlerine cevap vermiş konut tipi olarak inşa edilmiştir. Geleneksel Türk konut mimari özelliklerini yansıtan Tokat evleri genellikle iki katlı olmakla birlikte özellikle üzerine inşa edileceği arazinin ve çevresel, mahalli koşulların etkisiyle şekillenmiştir. Yapılar, olanaklar çerçevesinde üst katlarda mekân kazanımına olanak sağlayan çıkmalar ile dikkat çekmektedir. Ancak çoğunlukla yapım yılı ve yapıcısının, mimarının adına rastlanılmayan Tokat evleri, çevresinde yer alan ve hakkında bilgi ve belge bulunan diğer yapılardaki yapı elemanları ve süsleme – bezeme unsurları ile göstermiş olduğu benzerlikler ile karşılaştırma yapılarak tarihlendirilmeye çalışılmaktadır. Geleneksel Tokat Evleri '' Kültür Konutunun İç Mekân Açısından İncelenmesi'' isimli bu Yüksek Lisans tezinde bölgede Papaz Hanı şimdiki adı ile Kültür Evi olarak adlandırılan yapı bağlamında Tarihi Tokat evleri ve Geleneksel Türk konut tipleri incelenmiş, yapının mimari, süsleme ve yapı elemanları çerçevesinde literatüre kazandırılması amaçlanmıştır.

Turkish-style house plans have developed undergoing many stages from tents that reflect the Steppe Culture in which they first appeared to the houses with bow windows, gardens, and mostly parts for women or men only. They have been affected by such factors as geographical location, faith systems, and most importantly the societies and cultures that have interacted with them. Turkish houses developed and spread in the places the Ottomans conquered especially in Rumelia and Anatolia where they were common with their idiosyncratic characteristics for five centuries.Likewise, in the Turkish house plans where rooms and anterooms are important distinctive properties, the overlapping of the arrangements and plans of the rooms that symbolize the independent way of life of the Turks and those of the tents in the nomadic culture is quite apparent. Traditional Turkish house plans which were developed considering mainly the family privacy that is a result of faith factors and cultural perceptions are studied in four groups, namely the plan without an anteroom, the plan with the anteroom outside, the plan with the anteroom inside, and the plan with the anteroom in the middle. These constuction plans were developed by taking into consideration factors such as the building site and the residential area and they were used to build the houses which would meet the demands of Turkish people for centuries.Tokat Houses which reflect the characteristics of traditional Turkish house architecture are usually two - storey buildings, but they are built considering the conditions of the environment and neighbourhood where the house will be constructed. These buildings are noted for the protrusions that are built to gain space upstairs. However, the construction date, the builders, and the architects of most Tokat houses are unknown. Therefore, the dates of construction of these houses are tried to be determined by comparing them in terms of similarities in building materials and ornementation to the nearby houses about which there are enough documents and information. This Master's Thesis, which is entitled as `Traditional Tokat Houses: A Study of the Culture House in Terms of Its Interior`, studied Historical Tokat Houses and the types of traditional Turkish houses in the example of the house known as the Priest Inn in the neigbourhood and called te Culture House today and the information about the architect and ornementation and construction materials of the building were tried to be determined and make a contribution to the literatüre.