Kentsel rantın dönüşümü ve yerel yönetimler

Abstract

İstanbul kentsel rekabetin hızlanması ile birlikte, dünya metropolleri içinde önplana çıkmaya başlamıştır. Bu konumda bir metropolün kentsel topraklarının oluşumuve bölüşümü, metropolün karşı karşıya kaldığı ana sorunlardan biridir.Kentsel toprak rantının dönüşümünü ve yerel yönetimlerin rant üzerindekietkilerini değerlendiren bu çalışma, 1980'lerden başlayan bir süreci incelemiştir.Kentsel rantın bileşenleri ele alınmaya çalışılmıştır. Planlama kararları, yerel projeler,yasal çerçeve, sermaye birikim süreci çerçevenin temelini oluşturmaktadır.Çalışma bütününde, seçilen örnek alan Beykoz'dur. Bu örnek alan sonuçlarıİstanbul'un makro kararları çerçevesinde ele alınmıştır. Beykoz İlçe'sinin seçilmesininnedeni, İstanbul'un kentleşme sürecine paralel bir sürecin Beykoz özelindetanımlanabiliyor olmasıdır. Örnek inceleme kapsamında arsa değerleri ve kentselgelişim dinamikleri değerlendirilmiştir.Kent mekânı üzerinde verilen kararlar, sermaye yatırımları, bu kararlara bağlıgöçler, sosyal ve siyasal yapıdaki değişimlerin kentsel toprak rantının oluşumundaönemli etkenler olduğu ortaya çıkmıştır. Kentlerde, sermaye birikim sürecinde, sermayeyatırımlarının artması, artı ekonomik değer yaratarak, kentleşme sürecinihızlandırmaktadır Sermayenin yatırım yaptığı alanlar ise arsa değerinin yüksek olduğuve gelişim potansiyelinin olduğu kent parçalarıdır. Merkezi yönetim ve yerel yönetimlerise ülke ve kent ölçeğinde bu etkenleri yaratan ve yönlendiren temel kurumlardır.Bu kurumların en etkin aracı olan kent planları, kentte yaratılan rantındüzenlenmesinde etkili olan önemli araçlardır. Kamu yararı ilkesi ön planda tutularakyaratılan planlar oluşan rantların hakça paylaşımına neden olacaktır.

With the rise of competition between cities, Istanbul has begun to take animportant place among the world metropolises. Creation and division of the urban landis one of the main problems that a metropolis such as Istanbul faces.This study evaluates the transformation of urban land rent and the impact oflocal governments on rent in Istanbul since late 80s. The components of urban land rentare evaluated in a wide perspective. Planning decisions, local projects, institutionalframework, capital processes are the basic components of the evaluation framework.In the study, Beykoz District is selected as the case study area. The results of thiscase study are evaluated in the context of Istanbul?s master plan decisions. The selectionof the case study is based on the fact that Beykoz District?s urbanization process hasbeen parallel to Istanbul?s. The scope of the case study covers evaluation of the buildingplots and urbanization dynamics in the area.It has been concluded that decisions made on the urban area, capital investments,migration based on these decisions, changes in social and political structure are theimportant factors in the creation of urban land rent.In the cities, in the capital accumulation process, increase of capital investmentsaccelerates the urbanization process by creating added value. The areas where capitalinvests are places with high urban land value and developing potentials. On the otherhand, central and local governments are the main institutions that create and direct thesefactors in national and urban scale.The most effective tools that these institutions have are the urban plans. They arethe most important means in the regulation of rent created in the cities. Plansprioritizing public benefit will lead to a fair distribution of urban rent.