Kuzey Kafkasya Karaçay Balkar giyim kuşam tasarımları belgeleme ve yorumlar

Abstract

Bu çalışmada Kuzey Kafkasya Karaçay Balkar Giyim Kuşam Tasarımları incelenmiştir. Çalışmada, Kuzey Kafkasya Karaçay Balkar Giyim Kuşamlarını belgelemek, kadın ve erkek giyim kuşamlarını ayırmak, giyim kuşamları kimlerin ne şekilde kullanıldığını belirlemek, sosyal statü ve dönemsel dağılımlarını saptamak ve giyim kuşam geleneğini açıklayarak, Kuzey Kafkasya Karaçay Balkar giyim kuşamına dair yeni yorumlamalar ile özgün bir koleksiyonun hazırlaması amaçlanmıştır.Çalışmanın bölgesel kapsamı Kuzey Kafkasya olarak belirlenmiştir. Kuzey Kafkasya Karaçay Balkar Giyim Kuşam geleneği konusunda bilgi alınabilen, Karaçay Balkarlar'a ait `Nart Destanı` ve `Özden Adet` adındaki kanun (töre) kitabı, bilimsel yayınlar, kaynaklar, dil, hukuk, gelenek ve görenekler, alışkanlıklar, etik kurallar, ahlaki değerler, arkeolojik bilgiler, müze ve arşiv kayıtları, eserler, resimler, çizimler, örnekler, fotoğraflar ve özel aile arşivleri incelenerek birçok konuda bölge insanına ait önemli bilgiler ortaya konmuştur.Sonuca ulaşabilmek için Kuzey Kafkasya Karaçay Balkar Giyim Kuşamı tarihsel ve kültürel çerçevede ele alınmıştır. Giyim kuşam fonksiyonları tanımlanarak onların sosyokültürel ortamda kullanılması ve bedensel işlevlerinin giyim kuşam üzerinde incelemesi yapılmıştır.Etnik tarih bağlamında, Karaçay Balkar maddi kültür özellikleri belirlenerek araştırılmış; giyim kuşamlarındaki dinî, mitolojik, estetik ve sanat fikirlerini yansıtan renkler ve süslemeler incelenmiştir. Kuzey Kafkasya halklarının giyim kuşam kültürünün, Sarmat ve Hun dönemlerinden beri süregelen göçlerden ve Proto-Türk göçebelerinden geldiği bilinmektedir. Bu nedenle `Kuzey Kafkasya Moda`sında güçlü bir Türk etkisi görülmektedir ve giyim kuşamda bir standart oluşturmak için Türk örneklerinden esinlenildiği görülmektedir.İki kültür akışı (göçebe bozkır ve yerel Kafkas kültürleri), Karaçay Balkar giyim kuşam şekillerine yansımış ve takı ile süslerde de kendi özelliklerini koruyabilmiştir. Giyim kuşamda bulunan metalik takı ve süslemelerin (göğüs düğme ve düğme ilikleri, asmalı çıngırdaklar ve vb.) kökenleri Erken Dönem Kafkasya kültürüne; altın sırma işçiliği, nakış ve aplike tekniklerinin de göçebe bozkır kökenine dayandığı bilinmektedir. Karaçay Balkar kadın giysilerinde kullanılan altın sırma işçiliğinin temelinde Türk geleneksel maden işlemeciliği ve kumaş işlemeciliğinin etkisi olduğu bilinmektedir. Sonuç olarak tüm dünyaca bilinen Kuzey Kafkasya Karaçay Balkar giyim kuşamının, eski zamanlarda olduğu gibi günümüzde de son derece zengin bir giyim kuşam geleneğine sahip olduğu bilinmektedir. Kuzey Kafkasya bölgesine has olan Karaçay Balkar giyim kuşam geleneği, o bölgenin kültürünü ön plana çıkartmaktadır. Hatta, Kuzey Kafkasya'da modayı belirleyen Türklere, zarif giyim tarzlarından dolayı `dağ aristokratları` denmiştir.Buna dayanarak Kuzey Kafkasya Karaçay Balkar giyim kuşamı incelenmiş ortaya çıkan bilgilerden esinlenerek, giyim kuşama güncel yorumlar getirilmiş ve özgün bir koleksiyon hazırlanmıştır. Bu çalışma, Akdeniz Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi tarafından desteklenmiştir. Proje Numarası: SSY-2016-1024.

North Caucasus Karachai-Balkars' Apparel Design have been examined in this study. The purpose of the study, is to document the North Caucasus Karachai-Balkars' clothing, to separate men and women wearing apparels, to determine who used and how used cloths, to determine the social status and periodical distribution, and using explaining the customary clothing tradition to prepare the original collection with contemporary interpretations of the North Caucasus Karachai-Balkarian traditional clothes.The regional scope of the study is North Caucasus. By getting information and examining about North Caucasus Karachai-Balkar Clothing Tradition from Karachai – Balkars' epos named ''Nart Destanı'' and 'law (honor) book named ''Ozden Adet'', and examining scientific publications, resources, languages, law, customs and traditions, habits, ethics rules, moral values, archaeological data, records, museum archives, artifacts, paintings, drawings, samples and photos from private family archives are revealed important information in many aspects about the people of the region.In order to reach the result the traditional wearing apparels of North Caucasus Karachay-Balkaria is discussed in historical and cultural context. The using traditional wearing apparel in socio-cultural environment and their ''bodily function'' were examined by defining the apparel functions. In the context of ethnic history, there were investigated the color and ornamentation semantics which reflect the mythological and artistic-aesthetic ideas in traditional clothing by determining characteristics of Karachai-Balkar material culture. It is known that the apparel culture of the North Caucasus people are coming from the ongoing migration since Sarmatian and Huns period and Proto-Turkic nomads. Therefore, `the North Caucasus fashion` is the product of a strong Turkish influence and in order to be a `standard` there were adopted in it a lot from Turkish examples. The two cultural flow (Nomad Steppe and local Caucasian communities) influenced on apparel styles and could be able sustain their own ornament characteristics. While metallic ornaments and jewellery chest button, button holes, hanging bells and tec. dates back to early period Caucasus, it is known that gold thread craftman embroider and applique technique are based on Nomad Steppe. Turkish influence is known to have an effect on golden thread craftsman used in Karaçay Balkar women' clothes. The results achieved is that worldwide famous North Caucasus Karachai-Balkar wearing apparel from ancient times to the present day time has extremely rich traditions. The Karachai-Balkar traditional clothing, which is unique in North Caucasus region, raises the culture of the region to the forefront. In fact, Turks of North Caucasus who were indicating fashion had nicknames as `Mountain Aristokrats` because of their elegant dresses. However, inspiring by the knowledge produced from examining North Caucasus Karachai-Balkar Clothing there were prepared a new original collection with contemporary interpretations. This study is supported by Akdeniz University Scientific Research Projects Coordination Unit. Project number SSY-2016-1024.